Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 29

Martti Larni.
að án skjóls af þessum manni, hefði
margan nætt meira en orðið hefir. —
Járvinen sagðist aldrei fyrr svo hann
myndi, hafa fyrirhitt íslending, og
hafði hann margs að spyrja; ekki sízt
um samvinnusamtökin hér. Eftir að
við höfðum drukkið kaffi saman á
skrifstofu hans, opnaði hann skúffu á
skrifborði sínu, rótaði bar til og gróf
eitthvað upp, sem eg ekki sá. En þegar
við kvöddumst, rétti hann mér mynd
af sér frá yngri árum, og sagðist vilja
gefa mér hana til minningar um heim-
sóknina. Fylgir hún greinarkorni
þessu.
Frá Jyváskylá héldum við félagar
með áætlunarbíl í áttina til Luhti. —
Bar margt athyglisvert við á þeirri
leið, sem er alllöng. Landslagið á
þessum slóðum er víða mjög fagurt og
hrífandi; skógivaxnar hæðir og dal-
verpi skiptast á, og óræk vitni ,ttm, að
við séum í „Þúsund-vatna-landinu“,
eru nóg fyrir hendi. Veðrið er líka
yndislegt. Umferð á vegunum virðist
ekki mikil. Einna oftast ber fyrir augu
litla vörubíla. í stýrishúsinu ér venju-
lega kona og eitt eða tvö börn — stund-
um fleiri — en aftan á húkir bóndi,
oftast einn, en stundum með öðrum,
— ásamt fátæklegri búslóð og fáum
gripum. Þegar eg hef séð sama fyrir-
bærið nokkuð oft, spyr eg, hvað sé um
að vera. Það fæ eg að vita: Þetta eru
Karelarnir, sem eru að flýja það mikla
og söguríka landssvæði, sem Rússar
fengu frá Finnum í síðustu styrjöld.
Það eru samtals um 500 þús. manns,
sem finnska þjóðin þarf að sjá fyrir
jarð- og húsnæði af þessum sökum.
Það er þess vegna ný bóla að sjá víðs
vegar land brotið og hús byggð, til að
búa þessu hrjáða fólki samastað — öll-
um þeim mörgu, sem e. t. v. rétt eins
og ekkjan við ána, „elskuðu ekki land-
ið, en aðeins þennan blett“, sem þeir
urðu nú að yfirgefa fyrir fullt og allt;
slíta sig upp með rótum, þaðan sem
það hafði lifað súrt og sætt og var orð-
ið samgróið í blíðu og stríðu.
Hvarvetna varð maður var vinni-
semi fólksins, og alvöru — æðrulausr-
ar alvöru. Það bograði á ökrunum og
leit ekki upp, þótt bifreiðar brunuðu
rétt fram hjá. Það var eins og þrykkt
væri í hugskot þess: Enginn — ekkert
skal trufla mig.
Einu sinni varð glatt á hjalla í bíln-
um af „utanaðkomandi“ áhrifum —
sjálfir lifðum við Tervonen alltaf
ánægjulegu lífi og grétum oft af
hlátri okkar á milli, rétt eins og „í
gamla daga“, þegar við vorum „strák-
ar“. En nú þurftum við ekki að búa
að okkur. Hrífandi söngur „ómaði um
allan sal“. Kalevalaljóð eða hvað?
Áreiðanlega var það eitthvað ram-
þjóðlegt og ástríðuþrungið, og dýrð-
legt á að hlýða. Hvað var þetta? Skrít-
ið og óvenjulegt fólk! Jú, það leyndi
sér ekki; þetta var einhver „samstæða“,
hvaðan sem hún var til okkar komin.
Hvílíkur söngur! Einkum varð mér
starsýnt á unga og myndarlega stúlku,
sem sat gegnt mér, og virtist taka þátt
í söngnum af lífi og sál. Innan skamms
bogaði af henni svitinn. Var auðséð,
að hér var enginn tepruskapur eða
hálfvelgja á ferð, heldur hreinn og
ómengaður náttúrukraftur. „Svona
eiga sýslumenn að vera“, hugsaði eg
hrifinn! Fól eg svo vini mínum, Ter-
vonen, að rannsaka — ja, ekki stúlk-
una, en ástandið í heild. Inn á milli
sönglotanna fór hann nú að skjóta
fyrirspurnum, orðum, sem voru mér
kínverska, en honum hans móðurmál.
Kom þá á daginn, að hér var á ferð
þekktur leikflokkur frá Helsingsfors
— var nú að sýna Kamellíufrúna víðs
vegar um landið, og hafði innan sinna
vébanda þjóðþekkt listafólk. Þetta
hlaut líka að vera. Nú varð það upp-
skátt, að hér var íslendingur á ferð.
Því miður truflaðist hinn ómþýði
söngur okkar við þetta, og Tervonen
hafði nóg að gera sem túlkur. Þetta var
hið elskulegasta fólk, hógvært og af
hjarta lítillátt, eins og að líkum lætur
um slíka ástvini andans og listarinnar.
Þegar við skildum seinna um daginn,
gaf það mér „prógrammið“ að sinni
„Kamelianainen“ með eiginhandar-
nafnritun allra, hvers undir sinni
mynd. Þá sá eg, að „stúlkan mín“ heit-
ir Margit Jokinen. Hún er talin upp-
rennandi ,stjarna‘, og er egekkerthissa
á því! Þá vorum við félagar boðnir á
leiksýningu um kvöldið, ef við sæjum
okkur fært að doka við, en ekki var því
að heilsa. Eg á ógleymanlega, hug-
þekka endurminningu frá þessu fólki,
þótt samveran væri ekki lengri.
Síðla þessa unaðslega dags, komum
við til Lahti, 6. eða 7. stærstu borgar
Finnlands, með um 33 þús. íbúum.
Hún er ekki hvað sízt fræg fyrir það
að hafa verið og verða aðsetur vetrar-
olympíuleikanna, enda er þar ein
mesta skíðastökkbraut í heimi. Þetta
er skemmtileg borg og Hggur í fögru
umhverfi.
FLJÓTLEGA vorum við komnir í
samband við aðalframkvæmda-
stjóra kaupfélagsins Kaarlo Halme.
Það er nú karl í krapi. Hann var sjálf-
ur með okkur það sem eftir var dags-
ins, og ók okkur í bifreið sinni um
allar trissur, m. a. í fjölda nýrra verzl-
unarhúsa félagsins, búin nýtízku tækj-
um og umgengnin svo sem bezt má
verða. Leyndi sér ekki, að fram-
kvæmdastjórinn var harðduglegur
maður, sem tók ekki verkefnin nein-
um vettlingatökum. Heyrði eg síðar,
að Halme væri einhver röskasti vík-
ingurinn í forystusveit finnskra sam-
vinnufélaga.
í Lahti var samvinnusambandið
KK að byggja mikla og hámóðins kjöt-
verksmiðju, þá stærstu og vönduðustu
í öllu landinu .Halme sýndi okkur
hana alla og gat þar margt merkilegt
að líta, þótt ekki kunni eg þar gjörla
skil á.
Eitt m. a„ sem kaupfélagsstjórinn
sýndi okkur á yfirreiðinni, var sérstak-
ur borgarhluti, sem stakk sig allmjög
úr. Þar voru „röda stugor“ rétt eins
og í Svíþjóð, enda kom líka á daginn,
að þaðan voru húsin ættuð, gefin til
Lahti frá Vásteras til þess að bæta úr
húsnæðisþörf fólks þar. Bar nú þetta
29