Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 30

Eilika Mákinen.
hverfi nafn gjafaborgarinnar sænsku
og heitir Vásteras. Áþekkt gerðist
víðar.
Er kvölda tók, keyrði Halme upp
bratta brekku og færði okkur — ja,
ekki „upp á ofur hátt fjall“, eins og
„þar“ stendur, en upp á undurfagra
hæð, þar sem við gátum notið hins
ákjósanlegasta útsýnis út yfir byggð og
bæ. Mig minnir, að þetta sé sama
hæðin og stökkbrautin fræga liggur í.
Eftir að hafa í kvöldkyrrðinni litið
yfir þetta ríki veraldar, bauð Halme
okkur til borðhalds í fallegu veitinga-
húsi, sem kaupfélagið rekur þarna
upp undir bláma himinsins. Inni var
margt manna, en innst í aðalsalnum
beið okkar hálfhlaðið veizluborð, þar
sem islenzkur borðfáni blakti yfir Á
þessu átti eg ekki von. En kaupfélags-
stjórinn hafði áður en við fórum út
um daginn, gefið teiknistofu félagsins
fyrirmæli um að útbúa íslenzkan fána
og koma honum á þennan stað í tæka
tíð. Og hér blakti þá þjóðfáninn minn
í framandi landi, mér til dýrðar! Eg
held að þjóðernisstrengur hjarta míns
hafi aldrei verið jafnsnortinn og í
þetta sinn af þessu litla tilefni. eins og
það bar að. .. . Eg fékk ekki orða
bundist, og þegar á borðhaldið leið,
stóð eg upp og ávarpaði fánann minn
nokkrum orðum á móðurmálinu —
um leið og eg á sænsku þakkaði svo
30
sem vera bar. — Okkur fannst þetta
hátíðleg stund — það þori eg að segja
vegna þess, sem Tervonen sagði mér
seinna.
IMMTUDAGINN 21. maí kom-
um við félagarnir til Helsingfors.
Þann dag heimsóttum við menningar-
stofnanir, verzlunarhús og verksmiðj-
ur samvinnusambandanna og „EL-
ANTO“, sem er eitt rnesta fyrir-
myndar samvinnufélag í heimi. Var
þar margt stórmerkilegt að sjá og
kynnast. Orðlengi eg þó ekki um það,
en læt nægja að vísa til ágætrar, mvnd-
skreyttrar greinar, sem birtist í ágúst-
hefti SAMVINNUNNAR 1948, eftir
ritstjórann, Hauk Snorrason. Hún
heitir „Samvinnan í þúsund vatna
landinu".
Síðari hluta þessa dags tókum við
Tervonen okkur far til Fastböle,
sem er byggð talsvert fyrir utan borg-
ina. Þar búa í litlum en laglegum
húsakynnum aldraðir foreldrar hans.
Mættum við þar liinni ákjósanlegustu
gestrisni, og gistum hjá þeim um nótt-
ina. Skammt frá býr annar sonur
gömlu hjónanna, Osmo Tervonen.
Hann er margkrossuð hetja, sem barð-
ist í fremstu víglínu sem skotmaður
öll styrjaldarárin. Ekki fannst honum
hann hafa svo mikið að segja frá þess-
um árum, en sumt að sýna. F.kki að-
eins heiðursmerki og viðurkenningar-
skjöl undirrituð af sjálfum Manner-
heim marskálki — heldur líka áverka á
líkama sínum. Bróðir hans sagði mér
seinna frá skakkafalli sálarinnar. Þeir
eru margir í Finnlandi nú, sem aldrei
verða samir menn og þeir áður voru.
Ekki bara þau milli 20 og 30 þúsund.
sem eru meira og minna farlama menn
og örkumla, er ríkið hefir á framfæri
sínu — heldur einnig ótölulegur grúi,
sem ekki er tilfinnanlegur kross á öðr-
um en sínum nánustu. en kannske
samt svo þungbær fyrir það, hversu
tiltölulega fáir standa undir honum —
í hverri fjölskyldu. —
Á laugardagsmorgun héldum við
aftur til höfuðborgarinnar. Tvö lítil
atvik komu fyrir á þeirri skömmu
leið.
Vegna stundum athyglisvekjandi
glaðværðar okkar Tervonen, eins og
fyrri daginn, gaf gömul, fíngerð kona
sig á tal við okkur; sagðist heyra, að
við værum ekki Finnar. Sú hafði dval-
ið áður fyrr í Danmörku, og þá séð
leikinn „Fjalla-Eyvind“ Jóhanns Sig-
urjónssonar, varð þá mjög hrifin, og
sagðist vilja segja íslendingnum þetta.
Sökum þess, að mér er næstum fyrir-
munað að muna ártöl, get eg því mið-
ur ekki sagt, hvaða ár þetta var, þótt
gamla konan léti þess getið. Það kann
að hafa verið „sautján hundruð og súr-
kál“ þess vegna. En eg man það, að
hún lokaði augunum og útmálaði há-
fjalladýrð íslands, sem hún hafði þó
aldrei augum litið, en aðeins heyTt
um og séð af leiktjöldunum. Blessuð
kerlingin. Mér þótti strax vænt um
hana.
Hitt var það, að einhver í vagninum
spyr litla telpu, hvert hún sé að fara.
„Til Helsingfors,“ svarar hún. „Ónei,
góða mín,“ gellur önnur hnáta við,
„þú átt að segja Heltinki og það var
alvöruþungi í röddinni. — Þetta getur
verið lítið dæmi um þá engan veginn
árekstra- né sárindalausu togstreitu,
sem raunverulega á sér stað meðal
finnskra borgara, vegna málsins. Hið
sænskumælandi þjóðarbrot, sem áður
—■ og raunar enn — hefur þó næstum
ótrúlega mikil áhrif í finnsku þjóðlífi,
verður æ minna með hverju árinu,
sem líður. Nú er svo komið, að aðeins
8% þjóðarinnar eða 300.000 eiga
sænsku að móðurmáli, en 92% eða,
3.800.000 tala finnsku. Hún er líka
lögboðið ríkismál, en alls ekki sænsk-
an einnig, eins og margir hafa haldið.
Forsetinn og aðrir helztu höfðingjar
gefa þó stundum út opinberar til-
kynningar á báðum málunum, en ekki
nærri alltaf; enda engin skylda.
Þessi kyrkingur í sænska þjóðarbrot-
inu er næsta skiljanlegur, þegar þess
er gætt t. d. að giftist sænskumælandi
stúlka Finn-Finna, verður finnskan
heimilismál fjölskyldunnar. Slíkt hið
sama á sér stað, ef sænskur piltur gift-
ist finnskumælandi stúlku; finnskan
ríkir, hvað sem því líður, að vera
„húsbóndi á sínu heimili". Þetta er
tvímælalaust reglan, var mér sagt, en
sjálfsagt á hún sínar undantekningar.
Það er líka misskilningur, sem sum-
ir útlendingar ætla, að treysta megi
því, að allir opinberir starfsmenn
skilji og tali bæði málin. Það er svo
langt frá þessu, að ekki einasta fjöl-
margir járnbrautalestaþjónar kunna
ekki stakt orð í sænsku, heldur nær
þetta ástand jafnvel upp í efstu tröpp-