Samvinnan - 01.12.1949, Side 9

ÞJOÐMIN JASAFNIÐ
Hugleiðing'ar um forfíð þess og framfíð
Eftir Kristján Eldjárn þjóðminjavörð
SAFN NEFNUM vér á íslenzku
stofnun þá, sem á máli flestra
þjóða heitir museum, en það merkir
í rauninni menntasetur, bústað
menntagyðjanna sjálfra. Museum er
viðhafnarlegt og virðulegt nafn og
skarar að því leyti langt fram úr hinu
hversdagslega íslenzka orði safn, sem
aftur hefur það til brunns að bera, að
það er alþýðlegt og skýtur ekki
óbreyttum manni skelk í bringu með
yfirlæti. Er því sízt ástæða til að amast
við því, því að söfn eiga að vera handa
alþýðu manna, en ekki felustaðir
handa grúskurum einum og fagurker-
um.
Söfnunarfýsn er mannleg ástríða,
sem víst er jafngömul manninum
sjálfum og ekki ógöfugri en ýmislegt
annað í fari hans. Öllu geta menn
fundið upp á að safna, en flestir safn-
arar leggja fyrir sig einhverja ákveðna
grein, sem hugur þeirra valkókar í
kringum sýnkt og heilagt, en til eru
einnig menn, sem safna öllu, sem
þeir geta fyrir sig komið, og eru alltaf
og alls staðar á hnotskóg eftir hlutum
í safn sitt, fórna til þess of fjár og
kæra sig kollótta um sérvitringsnafn-
ið, sem við þá festist. Einir með safni
sínu eru þeir sælir, þar er sál þeirra
heima hjá sér. Fyrir tilverknað þess-
ara manna hafa verið dregin saman
stór einkasöfn víða um lönd, og sum
þeirra hafa seinna runnið til opin-
berra safna eða beinlínis orðið vísir
þeirra.
Annars eðlis og meir af hégómleg-
um rótum er sú söfnunarnáttúra, sem
snemma á öldum birtist í viðleitni
konunga og aðalsmanna að viða að
sér sjaldgæfum og skrýtnum hlutum,
rarítetum og kúríósítetum, einstökum
kynjahlutum úr fjarlægum löndum
og sérvizkusmíðum innlendra manna,
ennfremur undradýrum og vanskapn-
ingum. í þessum fáránlegu söfnum
hefur þó óneitanlega geymzt margur
merkur hlutur, og þau eru mikils
verður þáttur í sögu safnanna, því að
þau hafa víða orðið vísir hinna stóru
9