Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 11

sé, að hann hafi lagt líf sitt að veði
fyrir framgang safnsins og íslenzkrar
menningarsögu. Það má aldrei falla í
gleymsku, hvern ávöxt starf Sigurðar
málara hefur borið, þótt misskilinn
væri af flestum og dæi í örbirgð og
umkomuleysi í Reykjavík miðri sjálft
þj óðhátí ðarár ið.
Matthías Þórðarson tók við safninu
1908 og stjórnaði því til ársloka 1947,
eða nær því eins lengi og allir fyrir-
rennarar hans til samans. Fyrsta verk
hans var að flytja safnið og koma því
fyrir á landsbókasafnsloftinu, þar sem
það er enn. Hann skipti safninu í
deildir og lagði jafnframt niður nafn-
ið forngripasafn og kallaði stofnunina
alla þjóðminjasafn, sem er meira rétt-
nefni. Matthías raðaði safninu eins og
það er nú og flestir núlifandi íslend-
ingar þekkja það. Honum er það að
þakka, hversu vel og smekklega safnið
kemur fyrir nú. Þótt þröngt sé, er
þjóðminjasafnið ekki ruglingslegt
samsafn hluta úr öllum áttum, heldur
skipulagt eftir tegund gripanna, eins
og vera ber. Auk þess, sem nú er til
sýnis á safninu, er þó ærið margt í
geymslu, einkum þeirra gripa, sem
nýlega liafa bætzt við.
OF LENGI hefur hússnæðisskortur
þrengt kosti þjóðminjasafnsins,
og þarf ekki að efa, að hans vegna
hefur minna verið safnað af merki-
legum menningarsögulegum gripum,
sem safnið er of fátækt af. Hann hefur
skorið safninu svo þröngan stakk, að
þau 40 ár, sem Matthías Þórðarson
hefur fórnað því kröftum sínum, hef-
ur það ekki getað vaxið og aukið
starfsemi sína svo sem eðlilegt væri.
En úr þessu er nú að rætast, þótt ekki
sé vonum fyrr. Árið 1944, er lýðveldi
var stofnað á íslandi, ákvað alþingi
að láta reisa hús handa þjóðminja-
safninu, og skyldi það vera morgun-
gjöf þjóðarinnar til lýðveldisins.
Ekki miklu síðar var hafizt handa um
byggingu hússins, og var Alexander
prófessor Jóhannesson skipaður for-
maður byggingarnefndar, en Sigurð-
ur Guðmundsson og Eiríkur Einars-
son ráðnir arkitketar. Staður var hús-
inu valinn á lóð háskólans, vestan
Hringbrautar.
Byggingu þjóðminjasafnsins er ekki
enn lokið, en svo langt er hún þó
komin í rétta átt, að unnt hefur verið
að halda þar hina stóru Reykjavíkur-
sýningu, sem fyllir húsið hornanna á
milli. Má renna grun í, að húsið muni
sízt of stórt sem þjóðminjasafn allrar
þjóðarinnar, þegar Reykjavíkurbær
einn hefur fyllt það jafnkirfilega og
nú má sjá, og er hann þó barn að
aldri í samanburði við sjálfa þjóðina.
Ekki er það ætlunin að lýsa hér í
smáatriðum nýja þjóðminjasafninu,
heldur aðeins að drepa á nokkur
helztu atriði, sem fyrirhuguð eru í
nýuppsetningu safnsins. Horfur eru
á, að á árinu 1950 verði hægt að hefja
flutning safnsins á hinn nýja stað, og
er þó varlegra að fullyrða ekki, að það
muni gerast í hendings kasti. Upp-
setning safnsins á nýja staðnum mun
að líkindum taka nokkur ár, þó að
það fari mikið eftir því fé, sem til
þess verður varið, og þeim sérmennt-
aða mannafla, sem til þess fæst.
SÝNINGARSALIRÞjóðminjasafns-
ins eru á þremur hæðum. Svo er
ráð fyrir gert að listasafn ríkisins, sem
er deild úr Þjóðminjasafninu, fái alla
efstu hæðina til umráða. í þessu safni
eru nokkrar höggmyndir, styttur og
brjóstmyndir manna, en einkum þó
málverk, nokkur útlend, m. a. fáeinar
eftirmyndir af frægum málverkum
gamalla meistara, en þó fyTst og fremst
málverk eftir íslenzka málara, og eru
í safninu fleiri og færri málverk eftir
þá alla. Listasafnið verður án efa eink-
um fyrir íslenzka list, enda rúmið ekki
til þess, að liægt verði að sýna þar
hvort tveggja, sæmilegt úrval alþjóð-
legrar listar og fullnægjandi sýnishorn
íslenzkrar listar. En vonir standa til
þess, að áður en langt um líður, verði
reist sérstakt hús handa listasafni rík-
isins, og hugmyndin er sú, að Þjóð-
minjasafninu verði það aðeins til
bráðabirgða. En það er stór vinningur
að geta komið því þarna fyrir fyrst um
sinn, því að hingað til hafa listaverkin
verið í geymslu eða láni hjá hinum og
þessum ríkisstofnunum, og Reykjavík
hefur of lengi skipað þann sess að vera
eina listasafnalausa höfuðborg í heimi.
: MIÐHÆÐ HÚSSINS verða aðal-
sýningarsalir Þjóðminjasafnsins,
og þar mun verða komið fyrir mestu
af því, sem nú er til sýnis í gamla safn-
inu. Reynt verður eftir föngum að
skipa safninu í deildir eftir efni, en
taka þó um leið nokkurt tillit til ald-
urs gripanna, bæði í röðun deildanna
og innan hverrar deildar fyrir sig.
Skiptingin eftir aldri getur þó aldrei
orðið mjög nákvæm, enda tímabil það,
sem saga íslands nær yfir, ekki langt.
Fyrsti salurinn, sem gesturinn kem-
ur inn í, verður fornaldarsalur. Þar
verða hafðar til sýnis hinar elztu minj-
ar sögu vorrar, haugfé úr heiðnum
gröfum og annað það, sem til er frá
Traföskjur og fleiri útskornir hlutir.
11