Samvinnan - 01.02.1968, Blaðsíða 31

kannski segja að tólfunum
hafi fyrst kastað þegar kom að
afstöðu íslendinga til fasista-
byltingarinnar í Grikklandi.
Utanríkisráðherra skýrði Morg-
unblaðinu frá því, að honum
hefði ekki unnizt tími til að
kynna sér tillögu Norðurlanda
um Grikklandsmálið hjá
Evrópuráðinu, sem reyndist
vera einber fyrirsláttur. Jafn-
framt skýrði hann frá því að
skeyti hefði verið sent um að-
ild íslands að tillögunni eftir
að hún var lögð fram, en það
kom hvergi fram í fréttum frá
Evrópuráðinu, svo mér sé
kunnugt, endaþótt annarra
stuðningsríkja tillögunnar væri
getið. Aumlegri og klaufalegri
meðferð máls er erfitt að
hugsa sér.
Niðurstaðan verður sú, að í
tíð núverandi ríkisstjórnar
hafi íslendingar í sífellt rík-
ara mæli losað sig við þá kvöð
að leggja sjálfstætt mat á við-
burði og þróun alþjóðamála,
og lofar það ekki góðu þegar
við stöndum brátt frammi fyrir
endurskoðun Norður-Atlants-
hafssáttmálans, en þá verð-
ur til þess ætlazt að þátttöku-
ríkin hafi eitthvað fram að
færa frá sjálfum sér. Orð
Gunnars Thoroddsens hafa
því fyllilega rætzt á þessum
vettvangi. Við erum orðnir
skuggi eða bergmál Banda-
ríkjamanna, komnir í flokk
með þeim aumu ríkjum róm-
önsku Ameríku, sem stjórnin
í Washington hefur algerlega
í vasanum og segir fyrir verk-
um, bæði hjá Sameinuðu þjóð-
unum og annarsstaðar.
Við verðum að gera okkur
fulla grein fyrir því, að sam-
skipti við aðrar þjóðir eru
prófsteinn á raunverulegt sjálf-
stæði þjóðar — hvort það er
einungis í orði á hátíðis- og
tyllidögum eða virkur veru-
leiki í öllu hátterni hennar
útávið og innávið. Samskiptin
við bandariska varnarliðið
hafa verið fyrir neðan virðingu
sjálfstæðrar þjóðar og eru með
öðru til marks um ört þverr-
andi sjálfsforræði íslendinga.
Nú kynni einhver að vilja
segja sem svo, að við séum
svo fámennir, íslendingar, og
á allan hátt lítilsmegandi, að
það orki bara hjákátlega að
reyna að seilast til áhrifa á al-
þjóðavettvangi. í því efni
er tvennt til, og banda-
ríski öldungadeildarþingmað-
urinn William Fulbright, sem
sótti okkur heim fyrr á þessu
ári, var ekki þeirrar skoðunar
að framlag smáþjóðanna til al-
þjóðamála væri lítilsvert, held-
ur þvert á móti. Hinsvegar er
ég ekki að halda því fram að
sjálfstæð stefna íslendinga
eigi að byggjast á von um mik-
il áhrif, þó von um einhver
áhrif verði vitanlega að vera
fyrir hendi, heldur á hún fram-
ar öðru að miða að því að varð-
veita og efla eigin sjálfsvirð-
ingu. Þjóð, sem glatar sjálfs-
virðingu sinni fyrir tómlæti,
hugsunarleysi eða hugleysi, er
ekki til stórræðanna í neinni
grein, ekki einu sinni á fjár-
gróðasviðinu — hún er dæmd
til að glatast.
í þessu sambandi er ekki ó-
fróðlegt að rifja upp mál, sem
nýlega vakti talsverða athygli
og umræður í blöðum hérlend-
is. Dönskum ráðherra var vik-
ið úr embætti fyrir að halda
því fram á stúdentafundi, að
það væri fáránlegt fyrir smá-
ríki einsog Danmörk að vera
að burðast við að leggja sið-
ferðilegt mat á alþjóðaviðburði
og fordæma fyrirbæri einsog
stjórnarfarið í Grikklandi,
Suður-Afríku eða Portúgal, því
slík afstaða gæti skaðað við-
skiptahagsmuni landsins og
kæmi ekki að neinum áþreif-
anlegum notum. Var einkar
fróðlegt, að það blað íslenzkt,
sem gengið hefur hvað lengst
í að fordæma eitt helzta við-
skiptaríki okkar á hugsjóna-
fræðilegum grundvelli, skyldi
vera fremur hliðhollt sjónar-
miðum hins danska ráðherra,
og má kannski líka hafa það
til marks um dómgreindarleys-
ið sem undirgefni við sjónar-
mið erlendra stórvelda getur
leitt af sér. Hvað sem segja
má um málfrelsi í Danmörk,
og það kemur þessu máli í
rauninni alls ekki við, var
danski forsætisráðherrann að
mínu viti í sinum fulla sið-
ferðilega rétti þegar hann vék
samráðherra sínum frá, þareð
sá síðarnefndi gaf mönnum
ástæðu til að efast um siðgæð-
islega alvöru og ábyrgðartil-
finningu dönsku stjórnarinnar.
Ummæli ráðherrans voru skað-
leg meðal annars að því leyti,
en þau voru líka skaðleg í
miklu dýpri skilningi, því þau
miðuðu að því að grafa und-
an staðfestu og siðgæðisþrótti
þegnanna og þjóðfélagsins í
heild. Þegar efnahagsleg sjón-
armið verða allsráðandi og
þoka burt siðferðilegu mati,
einsog þau eru á góðum vegi
með að gera hér á landi, grafa
þau undan sjálfum grundvelli
siðmenntaðra samskipta og
sambýlis, bæði milli einstak-
linga og heiUa þjóða. Sjónar-
mið hins danska ráðherra voru
angi þess lífsskilnings sem
sættir sig við lögmál frum-
skógarins. Af þeim sökum m. a.
voru þau forkastanleg.
Norðurlönd hafa hinsvegar
getið sér mjög gott orð um
allan heim fyrir að láta mann-
úðar- og siðmenningarsjónar-
mið ráða afstöðu sinni og gerð-
um á alþjóðavettvangi fremur
en bein hagnaðarsjónarmið. Af
þeim sökum hljótum við að
harma, að ísland skuli óðum
vera að fjarlægjast þau, en
ánetjast stórveldi sem á síð-
ustu árum hefur gert sig bert
að meiri fólskuverkum gegn
bláfátæku og varnarlitlu fólki
í fjarlægri álfu en dæmi eru
til í sögunni — og það af hug-
sjónafræðilegum ástæðum, að
því er talsmenn þess segja!
Ég er hvorki að prédika ein-
angrunarstefnu né andbanda-
rísk viðhorf — skoðanabræð-
ur mínir í Bandaríkjunum
skipta milljónum. Hinsvegar er
ég að knýja á um að við rökn-
um úr því siðferðilega dauða-
dái, sem deyfilyf hinnar er-
lendu hersetu hafa leitt yfir
okkur, og veljum okkur sjálfir
stöðu við hlið þeirra ríkja sem
við eigum mesta samleið með,
en þar eru Norðurlönd efst á
blaði. Við getum auðvitað hald-
ið áfram þátttöku í Atlants-
hafsbandalaginu, ef það á
framtíð fyrir sér, og staðið við
skuldbindingar okkar gagn-
vart því, en þá verðum við að
gera það með fullri reisn,
sjálfsforræði og algerum yfir-
ráðum yfir eigin landi. Við eig-
um vitanlega einnig að taka
virkan og vaxandi þátt í störf-
um Sameinuðu þjóðanna og
sérstofnana þeirra, ekki sízt
mannúðarstofnana. Framlag
okkar til Herferðar gegn
hungri var myndarlegt og
sýndi að íslendingar geta enn
einbeitt sér að mikilsverðum
verkefnum, ef þeir eru brýndir
og geta hafið sig yfir pólitíska
þrasið.
Kjarni þess sem ég vildi hafa
sagt hér í dag felst í þeirri
meginstaðreynd, að tími hinn-
ar gömlu nýlendustefnu er
liðinn, og hún á ekki aftur-
kvæmt í sinni upphaflegu
mynd um fyrirsjáanlega fram-
tíð. Yfirstandandi tími ein-
kennist af meira og minna vin-
samlegum samskiptum þjóða.
Það útilokar hinsvegar ekki að
voldug ríki seilist til áhrifa og
valda meðal þjóða sem minna
mega sín. Það liggur í eðli al-
■T
i n
Bandaríska sjónvarpsstöðin á Keflavíkurflugvelli sem enn nœr til
tveggja þriðju hluta landsmanna.
27