Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 29

dyr á vegi þeirra skuggaleg
persóna, sem ber embættis-
heitið „útkastari“. Þetta eru
gjarnan svolaleg þrekmenni,
sem skulu fleygja gestum á
dyr, ef þeir skyldu finna vínið
svífa sér til höfuðsins og máske
fá löngun til að taka lagið eða
þó ekki væri nema hlæja hátt.
Menn mega undir engum
kringumstæðum varpa af sér
oki hversdagsins og sísd; alls
vera glaðir — hér skal svo
sannarlega ganga hægt um
gleðinnar dyr og gá að sér.
Þarna hangir því rytjulegt
fólk, sakbitið og þjakað, röflar
um það við annað fólk, hvað
það sé miklir ræflar, það ætti
að vera heima hjá sér, en ekki
vera að „detta í það“ sisona,
og enginn skyldi verða hissa,
þó að þessir veslings píslarvott-
ar færu svo heim og berðu
konurnar sínar eða menn sína.
Hin eðlilega útrás gleði og
ánægju hefur breytzt í ergelsi
og leiðindi.
Það er dálítið eftirtektar-
vert, að það fólk íslenzkt, sem
fengið hefur nasasjón af er-
lendum málum og kynnzt og
tamið sér orðið „mórall“, notar
það um tvennt. Orðið merkir
reyndar í raun og veru einfald-
lega siðferðiskennd. Sæmilega
siðmenntað fólk notar það orð
um hina almennu siðferðis-
kennd eða siðferðisþrek manns-
ins, en þeir eru fleiri sem
nota það eins og áður er get-
ið: menn eru móralskir í kyn-
ferðismálum, þ. e. sofa ekki
of mikið hjá eða a. m. k. ekki
hjá of mörgum, þó að við
drögum það sum hver í efa,
að kynferðislegur mórall
skilji sig frá siðferðiskennd
mannsins almennt, og hins
vegar hafa menn „móral“ dag-
inn eftir að þeir hafa drukkið
áfengi. Og þarna hefur orðið
fengið merkinguna samvizku-
bit, sem ég efast stórlega um,
að aðrar þjóðir hafi fundið
því. Gleðiþjófarnir hafa geng-
ið rösklega fram. Og hvað á
að gera við fólk, sem rænir
annað fólk gleði sinni? Samúel
Johnson kom einu sinni með
tillögu: „Það ætti að loka alla
bannmenn inni á hælum. En
það er bara eins víst að þeir
dyttu í það sama, þegar þeir
losnuðu út.“
í Hafnarfirði búa 10.000
manns. Ef Hafnfirðing langar
til þess að gera sér glaðan dag,
verður hann að fara til höfuð-
borgarinnar til þess að kaupa
sér vínflösku. Afleiðingin er
sú, að hann læðist í skjóli næt-
ur að ónefndu íbúðarhúsi og
stynur upp „áttu eina“ og fær
séneverinn eða ákann réttan
út um dyragættina og laum-
ast fljótlega til baka. Fyrir
eðlilegan misskilning er enginn
íbúa þessa hverfis óáreittur
eftir sólarlag. Dyrabjöllur
hringja í sífellu og blásaklaus-
ar húsmæður, sem hvorki
drekka né selja sénever eða
áka upp úr togurum, fá fram-
an í sig þessa ámátlegu spurn-
ingu „áttu eina?“ Síðan kem-
ur upp vandamálið, hvar á að
skolpa í sig úr flöskunni, því
að í þessum ágæta bæ er eng-
inn veitingastaður þar sem
drekka má nema á salernum
eða undir borði. Það er því ekki
annað að gera en sulla þessu í
sig í leigubíl, verða draug-
fullur og hengslast svo heim
og gráta eigin ræfildóm. Þetta
er það áfengisböl, sem mér
finnst alvarlegast í þessu landi
eins og sakir standa, en um
það má vitanlega deila.
Maður gæti freistazt til að
halda, að sá maður, sem veit-
ir forstöðu Áfengisverzlun rík-
isins, væri maður vel heima í
öllu því, sem að vínum lýtur,
að ég tali nú ekki um að hann
hefði áhuga á að hafa sem
mestan hagnað af fyrirtæki
sínu, sem ríkiskassinn okkar
á ekki svo lítið undir, eins og
sérhverjum opinberum em-
bættismanni ber að gera. Ný-
lega hlýddi ég á þennan virðu-
lega embættismann í hljóð-
varpi og varð ekki lítið undr-
andi. Hvergi bólaði á minnstu
þekkingu eða áhuga á vínum
almennt, fremur en maðurinn
hefði verzlað í Hafnarfirði alla
ævi, en auk þess harmaði hann
sárlega þá tekjuaukningu, sem
orðið hafði í fyrirtæki hans á
s.l. ári. Vera má, að Magnúsi
vorum Jónssyni þyki þetta
æskileg embættisræksla í þessu
tilviki, en hann hefði vafalaust
gert alvarlega athugasemd við
þá ríkisstofnun, sem ég hef
unnið við, ef við hefðum ekki
sýnt meiri áhuga á að verða
kassanum hans úti um fé.
Það er hægt að halda enda-
laust áfram að telja upp þá
lokaleysu, sem áfengismál okk-
ar eru komin í. í Áfengislög-
um nr. 58/24. apríl 1954 hljóð-
ar önnur grein á þessa leið:
„Áfengi telst samkvæmt lög-
um þessum hver sá vökvi, sem
meira er í en 2t4 af vínanda að
rúmmáli. Duft, kökur og ann-
að, er þau efni eru í, sem
sundur má leysa í vökva og
hafa nefndan áfengisstyrk-
Ieika, skal fara með sem áfeng-
an drykk.“ Þá vitið þér það,
húsmæður góðar. Það kemur
fyrir, að leiðindapokar geta
verið skemmtilegir.
Engin viti borin vera gengur
að því gruflandi, að víndrykkja
manna getur orðið alvarlegt
vandamál. Það er svo með alla
hluti, að auðvelt er að mis-
nota þá. Mér vitanlega greinir
geðlækna hins vegar ekki á
um, að þeir menn, sem gerast
ofdrykkjumenn sér og öðrum
til skaða, eru fyrir vanheilir
menn, sem hefðu fundið sjúk-
dómi sínum einhverja aðra
leið, þó að þeir hefðu ekki náð
í vínið til þess. Það er heldur
heimskulegt, að fjarlægja hluti
frá börnum til þess að þau
taki þá ekki, og þykir flest-
um vænlegra að kenna þeim
að umgangast hlutina af ein-
hverri skynsemi. Það er þeim
mun fáránlegra að taka frá
fullorðnum einstaklingi al-
gengan neyzluvarning til þess
að forða honum frá því að
misnota hann. Væri ekki betra
að víj byrjuðum á byrjuninni
og íeyndum að gera börnin
okkar þannig úr garði, að þau
verði fær um að hegða sér sem
heilbrigðir menn á fullorðins-
árum? Bannárin í Bandaríkj-
unum eru um aldur og ævi
söguleg staðreynd þess, hverju
bannmenn þar í landi komu
Amaiía Líndal:
MÆLT MEÐ
HÚFLEGRI
Hófdrykkja við hátíðleg
tækifæri veitir ánægju sem
bindindismenn leyfa sér sjald-
an að viðurkenna eða meta.
Þegar áfengis er neytt hóflega
og sjaldan, veitir það aðra og
meiri ánægju en vanadrykkja,
því þá geta menn hlakkað til
ákveðinnar „tilbreytingar“.
Það er líka miklu ódýrara að
taka á móti gestum eða þiggja
heimboð, þegar áfengi er ekki
ævinlega haft um hönd, auk
þess sem það gerir foreldrum
auðveldara að haga sér í sam-
ræmi við þær lífsreglur sem
börnunum eru lagðar. Og er
þá ótalinn sá meginkostur, að
með því að skipa víndrykkju í
eðlilegan sess meðal annarra
lífsnautna, þannig að hún
verði ekki eina nautnin í líf-
inu, fær einstaklingurinn
frumkvæði sínu og ímyndunar-
afli frjálsræði til annarra at-
hafna, sem veita varanlega
ánægju, en það gerir vana-
drykkja aldrei.
til leiðar, þegar þeir brutu A1
Capone og stéttarbræðrum
hans leið til þeirra glæpaverka,
sem hafa verið óviðráðanlegt
vandamál þar í landi æ síð-
an. Menn greinir vart á um,
að meira böl hafi hlotizt af
banninu því en blessun.
Ég geri ráð fyrir, að lesandi
minn úr Áfengisvarnaráði sé
löngu farinn að örvænta um
ástand mitt og fjölskyldu
minnar við lestur þessara sið-
lausu þanka. Ég skal því trúa
honum fyrir litlu leyndarmáli,
með semingi þó: Þau skipti,
sem undirrituð hefur orðið
drukkin, eru sennilega teljandi
á fingrum annarrar handar, þó
að hér sé ekki um að kenna
bindindissemi, heldur persónu-
legri sérvizku, e. t. v. andlegum
veikleika. Það áfengisböl, sem
hefur helzt strítt á greinar-
höfund, hefur einmitt verið að
leyna honum til þess að forð-
ast, að sagt verði um hann
eins og H. L. Meneken sagði
um bannmennina forðum:
„Bannmaður er maður, sem
enginn nennti að drekka með,
jafnvel þó að hann drykki."
Guðrún Helgadóttir.
Mér virðist afstaðan til
áfengisneyzlu vera háð reynslu
einstaklingsins á bernskuheim-
ilinu og viðhorfum samfélags-
ins við henni. Á heimilum þar
sem létt vín eða bjór eru
drukkin daglega með máltíð-
um, eða í hópum þar sem
neyzla léttra vína er bundin
trúarlegum athöfnum, sýna
skýrslur að börnin fara venju-
lega eftir þessum venjum og
misnota ekki vín. Á heim-
ilum þar sem áfengi er alltaf
til og oft misnotað, vekur heim-
ilisandinn togstreitu innra
með börnunum að því er varð-
ar æskileika áfengisneyzlu:
börnin drekka, oft úr hófi
fram, eða fara út í hinar öfg-
arnar og verða einstrengings-
legir bindindismenn. Á heim-
ilum þar sem áfengi er ekki
til, er síður hætt við að börn
geri áfengisneyzlu að vana,
einfaldlega vegna þess að þau
eru ekki minnt á tilvist veig-
anna. Séu hins vegar ströng
TÆKIFÆRISDRYKKJU