Samvinnan - 01.12.1984, Blaðsíða 31

hversu mjög þessi gáfaði menntamað-
ur hefði getað auðgað og dýpkað
skilning íslendinga á fornbókmennt-
um sínum ef hann hefði ritað meira
um þær.
Síðari tíma skáld voru Courmont
ekki síður hugstæð. í æviágripi Jónas-
ar frá Hriflu eftir Jónas Kristjánsson
segir að Courmont hafi kennt Jónasi
að meta Bólu-Hjálmar. Áður er getið
hynna Courmonts og Stephans G.
sem urðu Stephani tilefni til að yrkja
eitt sinna djúpsæjustu ljóða þar sem
hann hugleiðir orð Courmonts við sig
uð skilnaði: að þeir muni líklega ekki
sjást aftur hér í heimi, en þeir muni
hittast annars staðar. Tvö þingeysk
skáld ortu og minningarljóð um hann:
Hulda og Guðmundur Friðjónsson.
• Courmont og „afskipti“ hans af
íslenskum stjórnmálum
Ekki fór hjá því um svo eftirminnileg-
an mann að André Courmont yrðu
eignuð meiri áhrif en að líkindum
standa rök til. Á þeim árum sem hann
bjó hér og var handgenginn vinur
Jónasar frá Hriflu var Jónas umsvifa-
mikill í stjórnmálum og Framsókn-
arflokkurinn að rísa á legg. En það
mun hafa komið ýmsum nokkuð á
óvart þegar ungur stjórnmálamaður
f*essa grein samdi André Courmont á íslensku og
^irtist hún í tímaritinu Skinfaxa í júní 1913
Um Rangárvelli og Fljótshlíð
Rigningar miklar og sífelldar
höfðu lengi gengið. Hin breiða
og þunga Þjórsá var að æsast,
°§ ferjumaðurinn fékk sig fullreyndan
f. að ná í landtökustaðinn. - Á
'num bakkanum er bærinn Þjórsár-
°h þegar horfinn í móðu. Við ríðum
* lr móa, svarta hraun-sanda, mýrar
°§ lygna læki, alla þá rigningargráu
Uott- Við sjáum ekki nema fáeina
,. ma frá okkur, en það sem nær
'ggur er allt sviplaust, og andar ámát-
e§u þunglyndi frá sér. Við vitum þó
a hgnarlegum fjöllum í suðri og
austri, af einni risavaxinni eldbungu,
jörtum tindóttum jökli - öll er dýrð
SU’ sem hún væri ósköpuð enn. - Um
m°rguninn er farið að fyllast þetta
móðu-ginnungagap; náttúran hefir
verið f sköpunar-hríðum, meðan við
svafum. Nú rís Hekla, fölblá hvelfing,
Vndislega löguð, úr svartri, storknaðri
fauniðu. Mjúklituð brot af Tinda-
jallajökli hanga innan um þoku-
noðrana, tveir tindar eru þó full-
myndaðir; hvassir og hrukkóttir ljóma
IoIc-a' ^°rtu shýja-rofi. Suðrið er
■ ,ao af drungalegum hæðum, en mitt
Peim, beint undan okkur, situr
^^hyrningur, svartur, skýr og beina-
Leiðin liggur yfir Eystri-Rangá; nú
um við upp með ánni sunnanverðri,
f ntóhellum þeim, þar sem Gunnar
arðist, vó Skammkel upp á atgeirn-
Um og fleygði á höfuðið. Brátt er
komið að hæðunum og inn í lítið
skarð; þar er maður inniluktur af
moldarveggjum, og saknar víðsýnis-
ins. Skyndilega opnast gluggi á vinstri
veggnum og sér í hrikalegt svart horn.
Aftur gluggi til vinstri handar og tvö
horn gnæfa við himin, átakanlega
nálæg; enn þriðja hornið í fjarska,
eins fölt og gljáandi og hin eru svört
og ójöfn: það er ein gnípan á Tinda-
fjallajökli. Eftir dálítinn tíma er Þrí-
hyrningur allur kominn: þrjú hvöss
hrufótt horn, skemmd af beinátu eins
og gamall risajaxl; jökullinn tindótti
stingur gnípum sínum upp í loftið,
manni liggur við að hugsa að hér sé of
mikið um tennur, og kennir beygs af
þessum neðri kjálka veraldarinnar.
Nú hallar suður af, og vonum bráðar
blasir við blítt og víðáttumikið
landslag: Landeyjar breiðast „sem
sögublað máð og lúið“ fyrir neðan
mann, í dularfullri fjarlægð, girtar
hvítri rönd - brimbeltinu. I suðri
hefjast Vestmannaeyjar í safírblárri
hillingamóðu; vestur hverfa föl lönd
og glampandi strik ánna; til vinstri
handar ríkir ljómandi jökulbreiða í
óumræðilegri tign, há, hvelfd og tinda-
laus, bláhvít og yndislega græn hér og
hvar; niður úr henni kemur langur,
dökkur tangi fram á sandorpnu
löndin.
Niður á jafnsléttu og svo austur; við
ríðum blauta vegi; moldin er feit og
frjósöm, enda ber grasið hátt báðu
megin, og alla leið upp Fljótshlíðina
fögru, sem nú breiðir græna hallandi
teppið sitt til vinstri handar. Á milli
hennar og Eyjafjallajökuls er maður
eins og í gríðarstóru, tilbreytinga-
miklu gili: augað fylgir því langt
austur þangað til opnast jökulgeimur:
bungur ofan á bungum, voða-gjár á
milli; allt er þetta bjart og glatt, blítt
í tryllingu. Goðalandsjökullheitirþar;
já, unaðar-paradís fyrir sterkar sálir.
Þegar fer að nálgast Hlíðarenda
ætlar Þverá, sem alla leið frá Breiða-
bólstað lætur heyra til sín, að girða
fyrir veginn; hún nagar engi og tún,
þrengist að manni nær og nær; klapp-
irnar sem við ríðum yfir eru þegar
dauðadæmdar. Frá Hlíðarenda að sjá,
fyllir Eyjafjallajökullinn augað, svo
stórkostlegur er hann að stærð, lögun,
og litum; á einum stað til vinstri teygir
sig tær ís-tangi úr honum og niður
fjalls-ræturnar. Allt hitt: breiða, gráa
sléttan, stóri og litli Dímon, sjálfar
árnar hinar miklu, allt er sem snotur
smámynd undir þessum ís-heimi.
Okkur er bent niður á Gunnars-
hólma, og svo vísað upp á Gunnars-
haug, ómerkt holt fyrir ofan og austan
bæinn, með bjargi efst á toppinum.
Við ný-hrunin Hlíðarendahúsin eru
sögu-endurminningarnar ekki trega-
lausar. Hvenær munu
Fornöld og nútími falla í arma
sem foldin við himinsins bjarma?
André Courmont +
31