Samvinnan - 01.12.1984, Side 37

Hjálmar byggir hér að nokkru leyti
a grundvelli kristinna kennisetninga,
er> líkingarnar eru úr skáldamáli
fornaldarinnar.
Og síðast en ekki síst vekur þetta
erindi okkur til umhugsunar um harða
lífsbaráttu Hjálmars - sem og tugþús-
Ur>da annarra bænda á íslandi um
aldir; fjórði liður þessarar líkingar
verður þá sá að lífsbaráttu bóndans er
bkt við bardaga hermanns á vígvelli;
þetta tvennt er borið saman. Þegar
grannt er skoðað er það því ekki
nhnna en fjórþætt líking sem birtist
°kkur í þessu litla erindi, og má víst
telja það vel á spilunum haldið hjá
skáldinu. En með þessu er þó alls ekki
ÖH sagan sögð.
Það fer vissulega vel á því hér að
vhna til orða eins af fyrrverandi rit-
stjórum Samvinnunnar. Jónas Jóns-
s°n frá Hriflu gaf 1942 út Ljóðmœli
Hjálmars í ritröðinni íslensk úrvalsrit
sem kom út hjá Menningarsjóði.
Hann skrifaði fyrir þeim ýtarlegan
jörmála, og meðal þeirra verka, sem
hann tekur þar upp eftir Hjálmar, er
erindið Mannslát. Um það fer hann
svofelldum orðum:
>.Hjálmar byggir hér að nokkru
leyti á grundvelli kristinna kennisetn-
lnga, en líkingarnar eru úr skáldamáli
fornaldarinnar. Hetjan fylgir dánum
vinum að boði feigðarinnar. Hann
hefur barist hreystilega, meðan unnt
var. Vopn hans og verjur sanna, að
jeflt hafði verið um líf og dauða. En
lnn í þessa heiðnu bardagalýsingu er
°fin lífsskoðun kirkjunnar. JJetjan fer
ekki aðeins með sín brotnu vopn og
slitnu hlífar inn í annan heim. „Synda-
gjþldin“ fylgja með inn á óþekktar
leiðir dánarheimanna.“
Það þarf víst ekki að fræða lesendur
Samvinnunnar á því að Jónas frá
Hriflu var skarpgreindur maður. Að
Því er ég fæ best séð hefur hann hitt
jjaglann beint á höfuðið í túlkun sinni
nér á þessu erindi.
Nánar til tekið er þessu þannig
náttað að í lífsskoðun heiðninnar -
asatrúarinnar - var litið á það sem
netjuskap að sýna hugrekki á vígvelli.
sem barðist harðast þar var mestur
Jþaður. Sú var æðst hugsjón manna í
tornöld að falla fyrir vopnum; þeir
sem það gerðu áttu sér vísa glaða daga
1 Valhöll hjá Óðni Ásadrottni. Af því
leiddi að mannvíg voru talin mönnum
til tekna og gildisauka í heiðinni trú og
lífsskoðun.
En svo kom kristnin, og þá hlutu að
verða árekstrar. Kristin trú er í eðli
sínu friðsöm og boðar fyrirgefningu:
menn eiga að rétta fram hinn vangann.
Af því leiðir að bardagar og mannvíg
eru samkvæmt kenningum kirkjunnar
af hinu illa, syndsamleg; í þessu sam-
bandi skiptir engu þótt kristnir menn
hafi í aldanna rás margoft brotið gegn
þessum boðum, eins og við öll vitum.
Það er boðskapurinn sem blífur. Með
öðrum orðum, heiðinn bardagamað-
ur, sem skiptir um trú, hlýtur þar með
— að skilningi kirkjunnar - að vera
orðinn syndugur vegna þess sem í
gömlu trúnni var litið á sem hetjuskap.
Þetta er raunar viðfangsefni sem
víða er tekist á við í bókmenntum. Ef
menn lesa til dæmis Njálu með athygli
þá sjá þeir greinilegan árekstur af
þessari ætt í dauðdaga Skarphéðins,
eins og honum er lýst í þeirri góðu
bók.
Og í þessu ljósi held ég að menn eigi
að skoða erindi Bólu-Hjálmars. Það
er í eðli sínu frásögn af/lýsing á
heiðnum bardagamanni sem stendur á
þessum tímamótum. Hann hefur bar-
ist með vopnum í samræmi við siða-
Teikning af Bólu-Hjálmari eftir Hall-
dór Pétursson.
Mannvíg voru talin
mönnum til tekna og
gildisauka í heiðinni
trú og lífsskoðun.
37