Andvari - 01.06.1959, Qupperneq 66

64
DAVÍÐ ÓLAFSSON
ANDVAKI
að segja alveg upp í landsteina. Nærtækust er mér stutt lýsing eftir þann
mann, sem af núlifandi mönnum mun vera einna kunnugastur þessum þætti
fiskveiðasögu okkar, en það er Matthías Þórðarson, fyrrverandi ritstjóri. Á s.l.
sumri er ég var staddur í Danmörku, á norrænni fiskimálaráðstefnu, barst mér
þessi lýsing í bréti frá Matthíasi, en hann hafði þá haft fregnir af því, að
ég átti á þessan ráðstefnu að flytja fyrirlestur urn ráðstefnuna í Genf og fisk-
veiðarnar. 1 umræðum, sem urðu að fyrirlestrinum loknum, leyfði ég mér að
lesa þessa lýsingu Matthíasar og það fór ekki framhjá mér, að einmitt þessi
lýsing hatði mikil áhrif á þá, sem á hlýddu. Þeim varð í einu vetfangi ljóst,
af hinni stuttu en glöggu lýsingu mannsins, sem sjálfur hafði lifað atburði
þessa fjarlæga tímabils, hvílíkt vandamál var hér á ferðinni. Lýsing Matthíasar
er á bessa leið:
„Ég minnist þess þegar ég fyrir 60 árum starfaði sem leiðsögumaður og
túlkur á danska eftirlitsskipinu, sem þá var, beitiskipinu Heklu. Dag eftir dag
og viku eftir viku var ég vitni að því hvernig stórir flotar erlendra togara,
aðallega brezkra, stunduðu veiðar inni í Faxaflóa, bæði norðantil og sunnantil,
um þrjár sjómílur frá Akranesi og Keflavík og um hálfrar klukkustundar sigl-
ingu frá Reykjavík. Aflinn var feikilegur, aðallega skarkoli, en áður hafði
aldrei verið stunduð veiði fyrir skarkola á þessurn slóðum. Aðeins það bezta
af skarkolanum var hirt, en þeirn stærsta og þeim smæsta var varpað fyrir
borð aftur og svo var einnig urn allar aðrar verðminni fisktegundir. Um allan
sjó flaut dauður fiskur, sem varpað hafði verið fyrir borð. Þannig gekk það
til í nokkur ár. En þá fóru togararnir að hirða allan aflann og á um það bil
einurn áratug tókst hinum erlendu togurum því sem næst að tæma Faxaflóa
af skarkola. Frá þessu tímabili minnist ég einnig gæzlunnar við Reykjanes og
undan suðurströndinni. einkum á vetrar- og vorvertíðunum. Ekki geklc á öðru
en stöðugum kvörtunum um, að erlendir togarar stunduðu veiðar upp í land-
steina og eyðilögðu veiðarfæri heimamanna, sem voru lína og net. Oft kom
það fyrir, að íslenzkir fiskimenn misstu þannig allt vertíðarúthald sitt og stæðu
slippir eftir“.
Þannig var lýsing Matthíasar á ástandinu þá.
Enda þótt iullveldi væri fengið árið 1918 var enn í gildi landhelgis-
samningurinn við Breta.
Nokkru síðar var gcrð tilraun til þess að finna lausn á landhelgismálunum
almennt, á alþjóðlegum grundvelli, með ráðstefnu Þjóðabandalagsins, sem
haldin var í Haag árið 1930. Fulltrúi Islands á þeirri ráðstefnu var Sveinn
Björnsson, síðar forseti Islands. Mildar tilraunir voru þar gerðar af hálfu
þeirra þjóða, sem voru fylgjandi þriggja mílna reglunni, til þess að fá almennt