Andvari

Árgangur

Andvari - 01.06.1959, Blaðsíða 16

Andvari - 01.06.1959, Blaðsíða 16
14 SIGURUJOKN RINAKSSON ANDVAIU lil fræðilcgrar rannsóknar. Náttúrubarnið eða frumstæður maður finnur ekki það bil rnilli sín og umhverfis síns, er geri honum fært að kanna það í rann- sóknarbug. Á frumstæðu stigi hugsunar er náttúran, í fyrsta lagi, næsta við- sjál í augum mannsins. Þar cru margvísleg kynjaöfl að verki, varasamar vættir, mislynd, tortryggileg, duttlungafull goð. í öðru lagi er maðurinn á þessu stigi svo skannnt kominn frá sjálfu móðurskauti náttúrunnar, að bann megnar ekki að lifa þá fjarlægð við fyrirbærin, er geti vakið honum rannsóknaranda eða aðstöðu til athugunar, þegar því sleppir, sem lýtur að brýnustu nauðsynjum lífsbaráttunnar. Maðurinn liefur m. ö. o. á þessu þroskastigi ekki uppgötvað það frelsi sjálfs sín, að hann geti farið að skoða sig um í lieimi sínum og kanna hann sér til þekkingarauka, til þess að víkka sjóndeildarhring sinn og þroska skilning sinn. Hann lifir sjálfan sig sem hluta af náttúrunni og meira eða rninna ánauðugan undir óræðum öflum hennar. Þannig hefur þorra mannkyns verið háttað um lengstan þann aldur, sem þessi jörð hefur verið mönnum byggð. Það eru Grikkir, sem marka þáttaskil í þessu tilliti. Svo cr löngum talið, og með réttu að því leyti, að með Forn-Grikkjum — eða lijá einstökum mönn- um þeirra — vaknar slík sjálfsvitund, það frjálsræði í hugsun og hugdirfska, sem er frumskilyrði vísindalegrar afstöðu og viðleitni. Nú væri einfaldast að skýra vísindaferil Evrópumanna með því að rekja upptök hans og auðnu til þessarar dögunar í Hellas. En sú skýring nægir ekki og hrekkur raunar skammt. Sá neisti vísindalegrar hugsunar, sem kviknaði í Hellas, kulnaði út á rómverska tímanum og var ördauða löngu áður en Róma- ríki hrundi og miðaldir gengu í garð. í annan stað voru Fom-Grikkir alls ekki einir urn það að hefja sig upp á þann Kögunarhól, sem gaf þeim útsýn athugandans yfir umhverfi sitt. Einn kunnasti heimspekingur nútímans, Þjóðverjinn Karl Jaspers, hefur í heimspekilegri sögukönnun sinni vakið sérstaka athygli á þessu og lagt áherzlu á það. Hann bendir á, að um svipað leyti og Grikkir vakna, verður lík vakning víðsvegar um heim, án þess að þar geti verið um að ræða nein áhrif einnar þjóðar á aðra. Það er því líkast sem meiður mannsandans taki að bruma og skjóta frjóöngum fyrir einhverjum vorblæ, sem ter um hnöttinn og vinnur sitt verk á ólíkustu stöðum. Maðurinn uppgötvar sjálfan sig og fer að hugsa. Þetta gerist í Kína, á Indlandi, í Persíu, í Palestínu, á nokkurra alda skeiði, á tímabilinu 800—200 f. Kr. Þessi tími markar þáttaskil í mann- kynssögunni, byltingu, og Jaspers kallar þetta skeið „möndultímann", die Achsenzeit. Þá verða þau hvörf í sögu mannsandans, að segja má, að maðurinn komi þá fram á sjónarsviðið eins og vér þekkjum hann í dag.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.