Andvari

Volume

Andvari - 01.06.1959, Page 16

Andvari - 01.06.1959, Page 16
14 SIGURUJOKN RINAKSSON ANDVAIU lil fræðilcgrar rannsóknar. Náttúrubarnið eða frumstæður maður finnur ekki það bil rnilli sín og umhverfis síns, er geri honum fært að kanna það í rann- sóknarbug. Á frumstæðu stigi hugsunar er náttúran, í fyrsta lagi, næsta við- sjál í augum mannsins. Þar cru margvísleg kynjaöfl að verki, varasamar vættir, mislynd, tortryggileg, duttlungafull goð. í öðru lagi er maðurinn á þessu stigi svo skannnt kominn frá sjálfu móðurskauti náttúrunnar, að bann megnar ekki að lifa þá fjarlægð við fyrirbærin, er geti vakið honum rannsóknaranda eða aðstöðu til athugunar, þegar því sleppir, sem lýtur að brýnustu nauðsynjum lífsbaráttunnar. Maðurinn liefur m. ö. o. á þessu þroskastigi ekki uppgötvað það frelsi sjálfs sín, að hann geti farið að skoða sig um í lieimi sínum og kanna hann sér til þekkingarauka, til þess að víkka sjóndeildarhring sinn og þroska skilning sinn. Hann lifir sjálfan sig sem hluta af náttúrunni og meira eða rninna ánauðugan undir óræðum öflum hennar. Þannig hefur þorra mannkyns verið háttað um lengstan þann aldur, sem þessi jörð hefur verið mönnum byggð. Það eru Grikkir, sem marka þáttaskil í þessu tilliti. Svo cr löngum talið, og með réttu að því leyti, að með Forn-Grikkjum — eða lijá einstökum mönn- um þeirra — vaknar slík sjálfsvitund, það frjálsræði í hugsun og hugdirfska, sem er frumskilyrði vísindalegrar afstöðu og viðleitni. Nú væri einfaldast að skýra vísindaferil Evrópumanna með því að rekja upptök hans og auðnu til þessarar dögunar í Hellas. En sú skýring nægir ekki og hrekkur raunar skammt. Sá neisti vísindalegrar hugsunar, sem kviknaði í Hellas, kulnaði út á rómverska tímanum og var ördauða löngu áður en Róma- ríki hrundi og miðaldir gengu í garð. í annan stað voru Fom-Grikkir alls ekki einir urn það að hefja sig upp á þann Kögunarhól, sem gaf þeim útsýn athugandans yfir umhverfi sitt. Einn kunnasti heimspekingur nútímans, Þjóðverjinn Karl Jaspers, hefur í heimspekilegri sögukönnun sinni vakið sérstaka athygli á þessu og lagt áherzlu á það. Hann bendir á, að um svipað leyti og Grikkir vakna, verður lík vakning víðsvegar um heim, án þess að þar geti verið um að ræða nein áhrif einnar þjóðar á aðra. Það er því líkast sem meiður mannsandans taki að bruma og skjóta frjóöngum fyrir einhverjum vorblæ, sem ter um hnöttinn og vinnur sitt verk á ólíkustu stöðum. Maðurinn uppgötvar sjálfan sig og fer að hugsa. Þetta gerist í Kína, á Indlandi, í Persíu, í Palestínu, á nokkurra alda skeiði, á tímabilinu 800—200 f. Kr. Þessi tími markar þáttaskil í mann- kynssögunni, byltingu, og Jaspers kallar þetta skeið „möndultímann", die Achsenzeit. Þá verða þau hvörf í sögu mannsandans, að segja má, að maðurinn komi þá fram á sjónarsviðið eins og vér þekkjum hann í dag.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.