Andvari

Ukioqatigiit

Andvari - 01.06.1959, Qupperneq 16

Andvari - 01.06.1959, Qupperneq 16
14 SIGURUJOKN RINAKSSON ANDVAIU lil fræðilcgrar rannsóknar. Náttúrubarnið eða frumstæður maður finnur ekki það bil rnilli sín og umhverfis síns, er geri honum fært að kanna það í rann- sóknarbug. Á frumstæðu stigi hugsunar er náttúran, í fyrsta lagi, næsta við- sjál í augum mannsins. Þar cru margvísleg kynjaöfl að verki, varasamar vættir, mislynd, tortryggileg, duttlungafull goð. í öðru lagi er maðurinn á þessu stigi svo skannnt kominn frá sjálfu móðurskauti náttúrunnar, að bann megnar ekki að lifa þá fjarlægð við fyrirbærin, er geti vakið honum rannsóknaranda eða aðstöðu til athugunar, þegar því sleppir, sem lýtur að brýnustu nauðsynjum lífsbaráttunnar. Maðurinn liefur m. ö. o. á þessu þroskastigi ekki uppgötvað það frelsi sjálfs sín, að hann geti farið að skoða sig um í lieimi sínum og kanna hann sér til þekkingarauka, til þess að víkka sjóndeildarhring sinn og þroska skilning sinn. Hann lifir sjálfan sig sem hluta af náttúrunni og meira eða rninna ánauðugan undir óræðum öflum hennar. Þannig hefur þorra mannkyns verið háttað um lengstan þann aldur, sem þessi jörð hefur verið mönnum byggð. Það eru Grikkir, sem marka þáttaskil í þessu tilliti. Svo cr löngum talið, og með réttu að því leyti, að með Forn-Grikkjum — eða lijá einstökum mönn- um þeirra — vaknar slík sjálfsvitund, það frjálsræði í hugsun og hugdirfska, sem er frumskilyrði vísindalegrar afstöðu og viðleitni. Nú væri einfaldast að skýra vísindaferil Evrópumanna með því að rekja upptök hans og auðnu til þessarar dögunar í Hellas. En sú skýring nægir ekki og hrekkur raunar skammt. Sá neisti vísindalegrar hugsunar, sem kviknaði í Hellas, kulnaði út á rómverska tímanum og var ördauða löngu áður en Róma- ríki hrundi og miðaldir gengu í garð. í annan stað voru Fom-Grikkir alls ekki einir urn það að hefja sig upp á þann Kögunarhól, sem gaf þeim útsýn athugandans yfir umhverfi sitt. Einn kunnasti heimspekingur nútímans, Þjóðverjinn Karl Jaspers, hefur í heimspekilegri sögukönnun sinni vakið sérstaka athygli á þessu og lagt áherzlu á það. Hann bendir á, að um svipað leyti og Grikkir vakna, verður lík vakning víðsvegar um heim, án þess að þar geti verið um að ræða nein áhrif einnar þjóðar á aðra. Það er því líkast sem meiður mannsandans taki að bruma og skjóta frjóöngum fyrir einhverjum vorblæ, sem ter um hnöttinn og vinnur sitt verk á ólíkustu stöðum. Maðurinn uppgötvar sjálfan sig og fer að hugsa. Þetta gerist í Kína, á Indlandi, í Persíu, í Palestínu, á nokkurra alda skeiði, á tímabilinu 800—200 f. Kr. Þessi tími markar þáttaskil í mann- kynssögunni, byltingu, og Jaspers kallar þetta skeið „möndultímann", die Achsenzeit. Þá verða þau hvörf í sögu mannsandans, að segja má, að maðurinn komi þá fram á sjónarsviðið eins og vér þekkjum hann í dag.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.