Andvari - 01.06.1959, Side 67

andvari
LANDHELGISMALIÐ
65
samkomulag um þá rcglu, cn það mistókst og niðurstaða fékkst cngin. Af
íslands hálfu var þá studd tillaga um fjögra sjómílna landhelgi.
Það voru þeim ríkjum, sem haldið höfðu fram þriggja rnílna reglunni,
mikil vonbrigði, að ckki skyldi takast að festa þá reglu í alþjóðalögum á þessari
ráðstefnu, en það var, svo sem síðar kom í ljós, síðasta tækifærið, senr til
þcss gafst.
Á tímabilinu frá 1918 og fram að síðari heimsstyrjöldinni voru uppi raddir
hér á landi um þá geigvænlegu liættu, sem fiskveiðum okkar stafaði af þriggja
mílna línunni og nauðsyn þess að grunnmiðin yrðu friðuð fyrir botnvörpu-
veiðum. Þær umræður, sem þá fóru fram, byggðust yfirleitt á samnihgnum
um þriggja mílna línuna. Allar aðstæður voru þó þannig á þessu tímabili, að
harla litlar líkur voru fyrir því, að unnt væri að koma hér fram breytingu til
hins betra. Islendingar fóru þá ekki sjálfir nreð sín utanríkismál, nema að
takmörkuðu leyti, og sambandið við Dani torveldaði einnig allar aðgerðir.
Á árunum fyrir styrjöldina var þó unnið merkilegt starf, þar sem var
undirbúninpurinn að friðun Faxáflóa. En hér var auk þess um að ræða mál,
sem varð mjög lærdómsríkt í sambandi við alþjóðlega samvinnu á sviði liski-
friðunarmála. Málið var rætt innan Alþjóðahafrannsóknarráðsins og var lagt
þar fyrir af Islendingum á þeim grundvelli, að gerð yrði alþjóðleg tilraun með
friðun flóans um ákveðið árabil fyrir veiðum með botnvörpu og dragnót, svo
sjá mætti hvernig slík friðun verkaði á fiskstofnana í flóanum. Hér var því
ekki aðeins um það að ræða, að íslendingar vildu friða þýðingarmikið haf-
svæði til þess að tryggja eigin hagsmuni, heldur var þessi tilraun hugsuð sem
alþjóðleg tilraun, sem gæti haft mikla þýðingu langt út fyrir Faxaflóa og
íslandsmið. Undirhúningur málsins tólc alllangan tíma og vegna styrjaldar-
innar varð dráttur á því. Strax að styrjöldinni lokinni var málið tekið upp á
nýjan leik og þar kom, að vísindamenn innan Alþjóðahafrannsóknaráðsins
urðu algerlega sammála um þá tillögu, að slík tilraun yrði gerð. Framkvæmd
nialsins var nú komin úr höndum vísindamannanna og í hendur rikisstjorna.
íslendingar liöfðu enn frumkvæðið og íslenzka ríkisstjórnin bauð til ráðstefnu
uni málið þeim ríkisstjórnum, sem áttu hagsmuna að gæta i sambandi við
fiskveiðar á íslandsmiðum. Þetta var árið 1949. Sú ráðstefna var þó aldrei
haldin og Faxaflói aldrei friðaður með alþjóðlegum samningum. Ástæðan var
sú, að ein þeirra ríkisstjórna, sem boðið var til ráðstelnunnar, neitaði að koma,
°g með því að það voru einmitt Bretar, sem það gerðu, sem eðli málsins
samkvæmt voru hér þýðingarmesti aðilinn, var talið tilgangslaust að halda
ráðstefnuna. Ástæðan, sem Bretar færðu fram fyrir þessari afstöðu sinni til
Faxaflóaráðstefnunnar var alger tylliástæða. Töldu þeir, að málinu ætti að