Andvari - 01.06.1959, Page 112

110
GiiORG BRÖNDSTED
ANDVARI
Oftast nær eru áaheiti ævaforn kelt-
nesk nöfn, en þau hafa sem sé orðið
að víkja í þessum fjórum tilvikum.
Keltnesk byggðaheiti eru ekki algeng, en
bæjarnafnið Walton, sem kemur fyrir
ósjaldan víðs vegar um England, bendir
til keltneskrar byggðar. Orðið merkir
annarra tún, og þar höfðust við hinar
dreifðu leifar sigruðu þjóðarinnar.
N. R. skiptist í 13. Wapentakes. 1 DB
er getið um, að í Bulmer (ba:ma), frjó-
sömu héraði með York dalinn, rétt fyrir
norðan Jórvík, séu 45 óðalssetur (manors),
sem heita enskum nöfnum, á móti 30
norrænum, og af þessum 45 eru 28 nöfn,
sem enda á -tun; í Derwentdalnum getur
DB um fleiri anglísk nöfn en norræn
(mörg enda á -ing), í Whitby Strand eru
mjög fá (anglísk): 1 á móti hverjum 2
norrænum, og eitthvað svipuð eru hlut-
föllin í héruðunum meðfram norður-
ströndinni, Langbargh East og West. í
Yorkdalnum eru hlutföllin því sem næst
jöfn.
1 N. R. eru rúmlega 150 nöfn með
endingunni -by og meira en 100 manna-
nöfn með dönsku svipmóti. Ensk-dönsk
mállýzka hefur þróazt þarna, og gætir
áhrifa frá báðum málum í nafngiftum:
t. d. Rawcliffe, þar sem rauðr hefur
komið í stað fe. read: rauður; norskir
krossar á grafreitum í Skelton og Thorna-
by við ána Tees sýna hin venjulegu írsku
áhrif. Danby við ána Ure í austurhluta
Hang West Wapcntakc og Danby Wiske
í suðurhluta Gillmg East Wapentakc
mynda vesturtakmörk dansks landnáms
og samsvara Normanby í austurhlutan-
um. Norðmannabýr bendir ekki endilega
til þess, að Norðmenn hafi byggt héraðið.
í Richmondshire gætti mjög norskra
áhrifa. Idalikeld Wapentake eru austur-
takmörk norska landnámsins. Danir sett-
ust aðallega að í frjósömum daladrögum
(þar sem Englar bjuggu fyrir): meðfram
Derwent, Rye og Ouse, við Urefljót
neðanvert og í Birdforth Wapentake.
Arið 1922 benti prófessor Mawer, hinn
þekkti örnefnafræðingur og útgefandi
bókarinnar English Place-Names, mér á
það, að Pickering Lythe og borgin Picfee-
ring væru tilvaldar bækistöðvar fyrir
mállýzkurannsóknir. Fyrir norðan og
norðaustan þessa litlu borg eru víðáttu-
miklar heiðar, vaxnar hnéháu lyngi, og
ná þær yfir mikil hæðadrög, þar sem
smávaxið, krímótt fjallafé hefur troðið
langa, mjóa götuslóða. Skútarnir í hinum
ferhyrndu steinhleðslum, þar sem féð
leitar stundum skjóls, heita smootholes
(á dönsku smuthul). í þessum afskekktu
héruðum mátti réttilega vænta þess að
finna margar menjar í málinu um löngu
liðna en afdrifaríka víkingatíma.
„My forelders came out of Durham",
sagði gamall Yorkshirebóndi við mig. Ég
mætti honum á þjóðveginum milli
Pickering og Whitby, einmitt þegar ég
kom ofan af heiðum eftir margra klukku-
tíma göngu. „Forfeður mínir eru ættaðir
frá Durham“. Fn. foreldri hafði þessa
merkingu, sem nú hefur takmarkazt við
næstu kynslóð á undan. Annar stendur
með orfið sitt við vegarbrúnina, þetta
er önnur gerð en sú, sem tíðkast í Dan-
mörku, og orfið nær honum upp fyrir
höfuð. Sjáið þér, hérna eru hælarnir, þá
köllum við lee nibs — á dönsku lenæb.
Einkennilegt er það, að annars staðar á
Englandi heitir Ijár scythe og hælarnir
handlc — og forfeður ancestors. Þriðji
maðurinn, afgamall, baðar öllum öngum
og patar út í bláinn með stafnum sín-
um. Skýið fyrir ofan er eins og skip
að lögun, og með hliðsjón af því spáir
hann um veðurhorfur. Allt í einu fer
hann að segja frá höggormum, en bit
þeirra á að lækna með blue milk —
hann notar orðið viper af tillitssemi við
aðkomumanninn, sem hann telur Lund-