Andvari - 01.01.1990, Blaðsíða 36

34
HJÁLMAR H. RAGNARSSON
ANDVARI
62 fyrir einsöngvara og hljómsveit. Enn sem komið er hefur ekkert
þessara tónverka verið flutt.
Haustið 1965 samdi Jón þriðja og síðasta strengjakvartett sinn. Við
smíði hans var Jón innblásinn af málverkum hins mikla málara E1
Greco og ber kvartettinn nafn hans. Þættirnir eru fimm og heita þeir
allir eftir myndum málarans.
Það hefur áður komið fram, að einstakir viðburðir í lífi Jóns urðu
honum oft tilefni til tónsköpunar. Þegar umsókn hans um stöðu þjóð-
garðsvarðar á Þingvöllum hafði verið hafnað svaraði hann fyrir sig með
tónverkinu Víkingasvar op. 54 fyrir stóra blásarasveit og slagverk. í
handriti verksins segir hann, að það sé samið „sem andmæli gegn veit-
ingu embættis þjóðgarðsvarðar á Þingvöllum og valdatöku kirkjunnar
þar á staðnum.“ Þá varð fyrirlestur bandaríska tónskáldsins Gunthers
Schullers honum tilefni til smíðar Scherzo concreto op. 58 fyrir
kammersveit. Því verki lauk hann í maí 1964. Tilefni Hinztu kveðju
op. 53 fyrir strengjasveit var öllu alvarlegra. Það verk samdi Jón í
minningu móður sinnar, Ragnheiðar, sem lést í lok september 1961, þá
orðin háöldruð kona. Þetta er einföld en áhrifarík tónsmíð, og í henni
birtist tónhugsun Jóns skýrar en í mörgum viðameiri verkum hans.
Þegar Jón lá helsjúkur á Landspítalanum í Reykjavík vorið 1968 og
hann fann dauða sinn nálgast, tjáði hann enn á ný sínar dýpstu tilfinn-
ingar í tónverki fyrir strengjahljóðfæri. Hann nefndi þetta tónverk
Hughreystingu, og var það síðasta kveðja hans til mannlífsins. Hug-
hreysting er þrungin trega og sársauka en jafnframt krafti og gleði hins
óbugaða manns.
Jón Leifs lést þann 30. júlí 1968. Hann var þá sextíu og níu ára gam-
all. Jarðarför hans var gerð frá Dómkirkjunni þann 7. ágúst og voru
jarðneskar leifar hans bornar til moldar í Fossvogskirkjugarði.
Lokaorð
Það er illmögulegt að tengja tónlist Jóns Leifs einhverjum ákveðnum
straumum í tónlist þessarar aldar eða flokka hana undir ákveðna tón-
listarstefnu. Tónlist hans var einfaldlega straumur út af fyrir sig,
straumur sem lifði og dafnaði með honum sjálfum án þess að hafa