Andvari - 01.01.1990, Blaðsíða 92

90
JÓNAS KRISTJÁNSSON
ANDVARI
kvartar um að rannsóknirnar séu skammt á veg komnar, en segir síðan (Um
íslendingasögur, bls. 8-9):
„Þó má heita sannað um margar af hinum helstu sögum, svo sem Eglu,
Eyrbyggju, Laxdælu o.fl., að þær geta ekki verið eldri en frá öndverðri 13.
öld. Um aðrar má sanna að þær geta ekki verið eldri en frá síðari helming 13.
aldar, t.d. Gunnlaugs saga ormstungu. Njála er eflaust ekki eldri en frá lok-
um 13. aldar, og sumar sögur, t.d. Grettla, virðast vera frá öndverðri 14. öld.
... Merkilegt er það að flestar íslendingasögur eru til vor komnar í tiltölulega
ungum handritum, frá aldamótum 1300 eða frá 14. öldinni, og varla nokkurt
söguhandrit til sem sé eldra en 1250. Þetta bendir í þá átt að ekki hafi verið
skrifað mikið af sögum fyrir 1200. Yfir höfuð að tala virðist mér líklegast að
blómatími íslendingasagna sé á 13. öldinni, til þess tíma virðist mér allur
blærinn á þessum sögum helst benda, orðfæri þeirra og framsetning.“
Björn fjallar ekki um sögurnar í aldursröð nema að litlu leyti, heldur
flokkar hann þær eftir héruðum, en hann víkur að líklegum aldri hverrar
sögu og miðar eina sögu við aðra. Mætti vitanlega skipa þeim í röð og aldurs-
flokka samkvæmt því. Hann hafði ekki lokið að fjalla um allar þær sögur sem
venjulega eru taldar til íslendingasagna þegar hann hætti fyrirlestrum sín-
um. Síðasta sagan sem hann fjallar um er Flóamannasaga, og virðist fyrir-
lesturinn falla niður í miðju kafi áður en hann kannar aldur sögunnar. Óum-
fjallaðar eru nokkrar sögur frá Suður- og Vesturlandi: Kjalnesingasaga,
Harðarsaga, Bárðarsaga Snæfellsáss, Víglundarsaga og Króka-Refssaga.
Það að Björn lætur sögur þessar mæta afgangi sýnir að hann hefur talið þær
mjög ungar, og slíkt hið sama gerir Sigurður Nordal; má því ætla að þeir hafi
verið mjög svo sammála um aldur þessara fimm sagna. Björn tekur eigi held-
ur með Grænlandssögurnar tvær, Eiríkssögu rauða og Grænlendingasögu,
og bendir það til þess að hann hafi ekki talið þær með eiginlegum íslendinga-
sögum. En þá fáum vér eigi heldur að vita hvað hann hefur haldið um aldur
þeirra.
IV
Eftir Björn M. Ólsen hefur Sigurður Nordal mest mótað hugmyndir manna
um aldur sagnanna. Hann gaf út fyrsta bindi íslenskra fornrita, Egils sögu,
1933, var lengi útgáfustjóri ritanna og markaði stefnuna. í formálum Forn-
ritanna er leitast við að tímasetja hverja sögu, og má kalla að þeirri aldurs-
greiningu beri að miklu leyti saman við greiningu Björns, þótt nokkrum sög-
um hafi verið hnikað um set. Loks er svo kerfið fullmótað í ritgerð Sigurðar
Nordals, Sagalitteraturen, sem birtist í ritsafninu Nordisk kultur 1952 og síð-
ar í íslenskri þýðingu Árna Björnssonar 1968 með heitinu Um íslenskar