Andvari - 01.01.1997, Side 43

andvari
PJÓÐHETJAN JÓN SIGURÐSSON
41
baráttu þjóðarinnar. Málið hlaut að vonum skjóta meðferð í þinginu og var
frumvarpið um heiðurslaun Jóns samþykkt einum rómi, þótt lögin hefðu í
för með sér nokkur útgjöld fyrir þjóðina.
Ummæli Þórðar og afgreiðsla Alþingis eru táknræn fyrir stöðu Jóns Sig-
urðssonar í íslenskri sögu og þjóðfélagsumræðu. Hann var þegar við dauða
sinn orðinn hetjan hvíta á stallinum sem allir íslendingar gátu sameinast
urn að tigna hverjar sem skoðanir þeirra voru á þjóðmálum eða hvar sem
þeir stóðu í þjóðfélagsstiganum. En um leið hefur Jón orðið að þjóðardýrl-
lngi - hafinn yfir gagnrýni, fjarlægur og framandi. Af þessum sökum hefur
gengið treglega að halda við minningunni um Jón eftir því sem fjær hefur
dregið frá baráttunni sem hann háði og það þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir til
að fræða æskulýð landsins um ævi og störf frelsishetjunnar. Er eins og erfitt
hafi reynst að finna frelsishetjunni stað nú þegar sjálfstæðisbaráttunni við
Dani er sannarlega lokið og hinir fornu nýlendukúgarar eru á góðri leið
roeð að umbreytast í milt og sanngjarnt yfirvald í hugum þjóðarinnar.
Að vissu leyti líður Jón Sigurðsson fyrir það að hann er harla óvenjuleg-
Ur þjóðardýrlingur. Ólíkt því sem gerist um flesta menn í þeirri stöðu þurfti
hann hvorki að sæta ofsóknum frá hendi andstæðinganna - Jón gisti aldrei
danskt fangelsi, hvað þá að hann þyrfti að fórna lífi sínu fyrir baráttuna -
né vann hann sigra fyrir þjóð sína í vopnaðri baráttu. Þar að auki er ólík-
Ugt að skrif Jóns Sigurðssonar hafi almennt heillað íslendinga, því að jafn-
Vel þótt Jón hafi háð marga hildi á ritvellinum er stíll hans sjaldan leiftrandi
fjörugur eða hrífandi. Jón Ólafsson, sem var reyndar tæpast hlutlaus dóm-
ari í þessu máli, fullyrti þannig skömmu áður en nafni hans lést að Ný fé-
togsrit hafi þótt „svo leiðinleg og staglsöm og strembin, að enginn að kalla
vhdi orðið lesa þau, og enn færri kaupa . . . það var teygt og spunnið á 100
blaðsíður, sem segja mátti á 10 til 20, og flest var ritað þannig, að auðséð
Var, að höfundarnir höfðu einatt enga hugmynd um, að það var alþýða úti
a Islandi . . ,“6 Fljótt hefur því fyrnst yfir málflutning Jóns Sigurðssonar og
fáir hafa lagt sig eftir því að kynna sér hvað hetjan sagði í raun og veru
þrátt fyrir að staða hans sem þjóðhetju standi óhögguð.7
f*að hlutskipti að verða sameiningartákn og þjóðardýrlingur á hér einnig
blut að máli, því að sú virðingarstaða hefur nær útilokað alla gagnrýna um-
ræðu um málflutning Jóns Sigurðssonar. Þessarar tilhneigingar gætti þegar
a rneðan hann lifði, eins og sést af umkvörtun Jóns Ólafssonar í áður til-
vúnaðri grein um að hver „sá maðr er álitinn litlu betri en landráðamaðr,
Sem eigi segir skilyrðislaust „kyrie eleison“ og „halleluja“ til lofsöngsins
um Félagsritin.“8 í minningu þjóðarinnar lifir þjóðernissinninn sem hét því
að víkja aldrei frá ýtrustu kröfum á hendur herraþjóðinni og samkvæmt
goðsögninni stóð þjóðin öll sameinuð að baki forystumanninum. Þegar
skyggnst er undir yfirborðið sést þó hvorttveggja að þjóðernisstefnan var