Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1997, Blaðsíða 75

Andvari - 01.01.1997, Blaðsíða 75
ANDVARI HEIMSPEKI BRYNJÓLFS BJARNASONAR 73 að hlutveruleikinn í takmörkuðum skilningi, áorkunarþáttur allrar veru, er ekki til sem sjálfstæður veruleiki. Skoðaður út af fyrir sig er hann einungis sértak. Veruleiki heimsins hlýtur að vera hvorttveggja í senn, hlutvera og sjálfsvera. Greining þeirra er aðeins til í sértæku hugtakakerfi voru.9 Hér er nú komið að efni þar sem Brynjólfur gerist sérstaklega varfærinn í orðavali sínu og að sama skapi er erfitt að túlka kenninguna sem hér er á ferðinni. Eigum við að skilja þetta þannig til dæmis að sól og stjörnur séu ekki bara grjót og gas heldur hugsi þær líka og segi „ég“ um sjálfar sig? Eða eigum við að skilja þetta þannig að jörðin sem við göngum á viti að við göngum á henni? Eða að jurtir langi til að lokka til sín flugur og þess- Vegna láti þær sér vaxa litskrúðug blóm? Sennilega myndi Brynjólfur segja ^ð með slíkri túlkun værum við farin að teygja hugtök, sem eiga heima í ákveðnu samhengi, langt út fyrir takmörk sín. Við værum að gera sömu vúluna og þeir sem neita viljafrelsi mannsins af því að hann hljóti, sem Partur af náttúrunni, að lúta náttúrulögmálunum eins og vísindin lýsa þeim. Kenningin um að öll tilvera sé eining, andi og efni sé eitt og hið sama O-s.frv., er í rauninni frumspekileg kenning en hinsvegar getur verið gagn- Egt að túlka hana sem þekkingarfræðilega kenningu. Við getum skilið hana sem tillögu um hvernig skuli haga sér við rannsókn veruleikans frem- Ur en fullyrðingu um gerð alls veruleika. Hún er þá tillaga um að rannsaka Slfellt hlutina út frá heildarsamhengi sínu. Margir hafa reynt að hugsa sér einingu mannsins og náttúrunnar, finna hvernig maður og náttúra lúti sömu lögmálum. Flestar slíkar kenningar má flokka undir svokallaða náttúruhyggju (natúralisma) eða veraldarhyggju. ^líkar kenningar segja: maðurinn er eins og náttúran, um hann og hugsun hans gilda náttúrulögmál. Brynjólfur virðist gera þetta úr hinni áttinni og Segja: náttúran er eins og maðurinn, hún er líka sjálfsvera. Hugmynd hans Svipar ákaflega mikið til kenningar Spinoza sem segir að öll tilvera sé að- ems einn hlutur sem hann kallar ýmist „guð“ eða „undirstöðuverund“. essi hlutur hefur óteljandi hliðar, en við þekkjum aðeins tvær þeirra, rúm- fakið og hugsunina. Yfirleitt virðist Spinoza vera sá heimspekingur sögunn- ar sem Brynjólfur á mest sameiginlegt með. Ný heimsskoðun ^jða minnist Brynjólfur á hvað hann telji brýnt að móta nýja heimsskoðun, mannkynið muni ekki lifa af á jörðinni án byltingar í heimsskoðun. Með °kum sínum telur hann sig vera að leggja drög að henni. Hann talar til æmis um „nýja umbyltingu í hugmyndum“.10 Orðalag hans bendir til að
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.