Andvari - 01.01.1997, Blaðsíða 114

112
ÁRMANN JAKOBSSON
ANDVARI
leiðist helst út í skriftir sem aðalstarf vegna ógæfu í ástarlífinu. Þeirri um-
fjöllun lýkur á þessum orðum: „Hún var sjaldan kölluð ’skáldkona’, þó að
sú nafnbót væri gefin ýmsum öðrum konum fyrir ekki meira framlag til
bókmenntanna. Hún var frú Theodora. Það var eins og fólki þætti óviðeig-
andi einskorðun í því fólgin, ef nokkurri umsögn vegna þess, sem hún hafði
gert, væri bætt við það, sem hún var.“13
Nú gætu illar tungur spurt hvers vegna Sigurður hafi þá ekki talið „óvið-
eigandi einskorðun“ að klína hjúskaparstöðu Theodoru framan við nafn
hennar. Hvers vegna mátti hún þá ekki vera Theodora? Á hinn bóginn
verður ekki fram hjá því litið að Sigurður er ekki síður aðdáandi Theodoru
en Kristinn og hann talar jafnan sem málsvari hennar í þessari ritgerð. Þess
ber og að gæta að umfjöllun hans um Theodoru ber mjög keim af afstöðu
hans til bókmennta almennt sem kristallast í þeim orðum hans að hann telji
merkilegt sálarlíf mikilvægara en merkilegar bókmenntir.14 Aftur á móti fer
ekki hjá því að það er alvarlegur galli á ritgerð hans að þar er fjallað um
Skúla Thoroddsen á kostnað Theodoru og nánast ekkert um skáldskap
hennar. Persónan Theodora kæfir skáldið gjörsamlega og Skúli þau bæði.
Þó að Skúli sé einn merkasti stjórnmálamaður íslands fyrr og síðar er ekki
þar með sagt að hann eigi að hertaka umfjöllun um konu sína og þó að
Theodora hafi verið stórbrotinn persónuleiki þarf ekki að leiða af því að
skáldskapur hennar verðskuldi ekki umfjöllun, óháð henni.
Síðan ritsafnið og ritgerð Nordals voru gefin út hefur lítið verið fjallað
um skáldskap Theodoru á fræðilegan hátt, hún liggur enn nánast óbætt hjá
garði. Rétt er þó að geta þess að í yfirlitsgreinum Helgu Kress og síðar
Soffíu Auðar Birgisdóttur hefur hún verið sett í samhengi kvennabók-
menntasögu. Báðar víkja Helga og Soffía talsvert að því sem lesa má úr
þeim fáu línum sem eftir Theodoru liggja um sinn eigin skáldskap. Kemur
þar fram að þó að Theodora hafi verið sæl í hjónabandinu og fráleitt sé að
kalla Skúla Thoroddsen kvennakúgara var hún meðvituð um þá kúgun sem
formæður hennar höfðu mátt þola öldum saman á íslandi og ánauð þess
kvenlega hlutskiptis að gæta bús og barna.15 Nýlega hefur svo Sveinn Skorri
Höskuldsson sett Theodoru og þulurnar í samhengi nýrómantíkur, tengt
kliðmjúkan hátt þulunnar „við þá hugsjón Paul Verlaines og sporgöngu-
manna hans meðal táknstefnuskálda að virkja tóngildi og tónfall málsins.“16
Jafnframt sýnir hann fram á áhrif norrænna og íslenskra skálda úr samtíð
Theodoru á þulurnar, Guðmundar Björnssonar, Einars H. Kvarans og hins
sænska Frödings.17 Þar með er ljóst að Theodoru er ekki best lýst sem
„þjóðræknu íhaldi“, hún tengist nýrómantík og þulurnar eru formleg nýj-
ung í íslenskri ljóðagerð.
Þessi umfjöllun Helgu, Soffíu Auðar og Sveins Skorra er vísir að endur-
mati á Theodoru úr ýmsum áttum og viðleitni til að frelsa skáldskap henn-