Andvari - 01.01.1954, Page 38

34
Sigurður Þórarinsson
ANDVARI
fram undir lok tertíertímans er nú byggt á. Þessi tímatalsaðferð
byggist á því, að frumefnin úraníum (U) og tóríum (Th), sem
eru sjálfkleyf, verða að lokum að helíum og blýi (Pb). Vitað er
með vissu, hversu langan tíma þessi efnabreyting tekur, svo og
að ekkert hefir áhrif á hana, hraðar henni eða seinkar. Þess
vegna er hægt að ákvarða aldur bergtegunda, sem innihalda
úraníum og tóríum, út frá hlutfallinu milli úraníums og tóríums
annars vegar, en helíums og úraníumblýs hins vegar. Gildir um
þetta einföld formúla:
Pb
U + 0.36 Th
X 7600 = aldur bergtegundarinnar í miljónum ára.
Að slíkum aldursákvörðunum hafa margir vísindamenn unnið
síðustu áratugina, og eru raunar teknir að nota fleiri geislavirk
efni er úraníum og tóríum. Af og til birtast í jarðfræðiritum
töflur yfir kaflaskipti jarðsögunnar með nýjustu aldursákvörðun-
um samkvæmt þessari aðferð. Stöðugt eru að finnast eldri og
eldri bergtegundir, og þar með eru upp gefnar hærri tölur á
aldri jarðar. Síðan ég hóf jarðfræðinám fyrir meira en tveim
áratugum, hefur aldur jarðar samkvæmt kennslubókum aukizt
um nær 100 milljónir ára að meðaltali ár hvert. Elzta berg, sem
mér er nú kunnugt um, er gláflöguberg í Suður-Afríku og um
3000 milljón ára gamalt. Hér er ekki tími til að fara nákvæm-
lega út í þetta tímatal, og skulu aðeins nokkrar tölur nefndar:
Aldur jarðskorpunnar er nú áætlaður um 3.500 milljónir ára.
Aldur lífs á jörðinni er a. m. k. 1.000 milljónir ára, en getur
vel verið miklu meiri.
Upphaf fornaldar var fyrir 500 milljónum ára.
Miðöld, blómaöld skriðdýranna, byrjaði fyrir 190 milljónum
ára, en lauk fyrir um 70 milljónum ára.
Tertíera tímabilið, tímabil dulfrævinga og spendýra, hófst
fyrir um 70 milljónum ára, en lauk fyrir tæpri milljón ára.
Með því tímabili hefst jarðsaga íslands.