Andvari - 01.01.1954, Page 69

ANDVARI
Herútboð á íslandi og landvarnir íslendinga
65
og byggðist, er allra handa vopn hafa átt og haft, sínum böm-
urn og erfingjum eftir sig leift og látið, með hverjum þeir hafa
sig, sínar kvinnur og böm og góz fyrir ágangi og yfirburðum
annara þjóða verndað og varðveitt“.
Þá eru tekin dæmi frá fyrri öldum, er landsmenn vom búnir
vopnum til landvarnar og jafnvel konungar voguðu ekki að
ráðast á landið, og önnur dæmi frá síðari tímum urn þá smán og
tjón, er menn hafi sökum vopnaleysis orðið að þola af útlend-
um ránsmönnum, síðast á Vestfjörðum fyrir þremur árum. Kon-
ungur er lofaður mjög fyrir vopnasendinguna, er sýni umhyggju
hans fyrir vörnum landsins, og engum konungi hafi áður farizt
svo náðarsamlega við Islendinga. Þetta verk konungs hefur senni-
lega gert það að verkum, að í dóminum er jafnvel gert ráð fyrir
að leggja málið fyrir konung og ríkisráð Danmerkur, ef íslend-
ingar sjálfir telja sig ekki fá yfir það tekið. Meðal fjögurra höf-
uðatriða, sem sé nauðsyn allra landa, er talin vemd og varð-
veizla síns föðurlands og er þá komið að því, hvernig skipað
skuli um almennar varnir landsins og það rakið allnákvæmlega.
Hreppstjóri skyldi skrá alla vopnfæra menn og vera herstjóri í
hreppi sínum, en sýslumaður herstjóri sýslu sinnar. Umboðs-
rnaður konungs átti að stýra liði eða annar í hans stað, er bezt
væri til fallinn. Hver maður skyldi kosta sig sjálfur meðan hann
væri í herþjónustu. Allir vopnfærir rnenn í landinu skyldu eiga
vopn og verjur eftir efnahag og samkvæmt því tiltekið, hver vopn
hverjum væri skylt að eiga. í dóminum var svo að lokum ákveðið,
að honum skyldi skotið til Alþingis.
Það hafa menn fyrir satt, að þessi dómur hafi aldrei verið
kigður fyrir Alþingi, því að þess sjást hvergi merki að svo hafi
verið gert. Hvað valdið hefur, verður ekki vitað með vissu, en
astla má að þau sömu öfl, sem fengu vopnin afdæmd og brotin,
bafi verið hér að verki. Vopnaburður íslendinga var hvorki til
bagsmuna fyrir konung né kaupmennina, sem leyfi höfðu til
verzlunar. Viðhorf konungsvaldsins til þessa máls mun réttilega
koma fram í bréfi Kristjáns IV. frá 1615 í tilefni af ránum út-
5