Andvari - 01.01.1953, Side 33

ANDVAIU
29
Á mótum gamals tíma og nýs
erindi hans um þessi efni fékk hjá stjórninni 1815—16, sönnuðu
áþreifanlega, að enn fór fjarri því, aS nokkur von væri til þess,
aS rýmkaS yrSi um hagi íslandsverzlunarinnar af stjómarinnar
hálfu. En að vísu reyndist hún líka ófáanleg til að sinna frekari
krölum kaupmanna um hörnlur eða jafnvel bann við siglingu
lausakaupmanna hingað til lands. SkorSurnar frá 1792 urðu að
duga. Tilskipunin um verzlunina frá 11. marz 1816 gerði þó
eina umbót á verzlunarlögunum frá 1787, sem hafði allmikla
þýðingu fyrir kaupmenn fyrst og fremst og hefði betur gerð verið
miklu fyrr. En hún var í því fólgin, að héðan af var kaupmönn-
urn á íslandi heimilt að hafa bein viðskipti við önnur ríki. ÁSur
urðu slík viðskipti að ganga um hendur einhvers dansks firma og í
þess nafni, með því, eins og hermir í verzlunarlögunum frá 1787,
„engin beinlínis kauphöndlun á millum íslands og framandi
landa má viðgangast". Þessi réttarbót var mikilvæg fyrir þá kaup-
menn, sem lögðu stund á útgerð og saltfisksverkun og gátu nú,
án milliliða, sent skip sín með fiskfarm beint til Spánar, en í þeim
hópi voru nokkrir íslenzkir kaupmenn, er verið höfðu og urðu
nú um skeið m. a. forgöngumenn um þilskipaútveg hér við land,
en sú útgerð hafði fram undir þetta átt örðugt uppdráttar.
Skúli Magnússon hóf baráttu sína gegn kaupþrælkuninni í
þeirri fullvissu, að litlu yrði um þokað til framfara í atvinnuefn-
ntn þjóðarinnar fyrr en verzlunin yrði frjáls og kæmist á inn-
lendar hendur, að einhverju leyti a. m. k. Um daga konungs-
verzlunarinnar síðari höfðu forstjórar hennar, sjálfsagt að for-
göngu Jóns Eiríkssonar og vegna áhrifa Skúla, ráðið nokkra fs-
lendinga í verzlunarþjónustu, og upp frá því eru íslenzkir rnenn
jafnan nokkuð við verzlunina riðnir. Fram um aldamótin 1800
er þó naumast um að ræða nerna tvo meiriháttar kaupmenn ís-
lenzka, Ólaf Thorlacius á Bíldudal og Bjarna Sigurðsson í Hafnar-
firði. Síðar bættust við menn eins og Guðmundur Scheving í
Flatey og Friðrik Svendsen á Flateyri. En með þessum mönnum
kemur fyrst nokkurt umtalsvert fjármagn í íslenzkar hendur.
Og það fellur líka í skaut þessum mönnum að verða brautryðj-