Andvari - 01.01.1953, Side 34

30
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
endur í þilskipaútvegi hér við land. Næstir þeim koma nokkrir
menn úr bændastétt, sem vegna aðstöðu sinnar urn að njóta þolan-
legustu verzlunarkjara, sem þá var að fá á landi hér, við sunnan-
verðan Faxaflóa, hagnast vel af atorku sinni, er þeir fá nú loks-
ins að njóta sjálfir, og verja því aflafé á sama hátt. Skúli Magnús-
son hafði ekki legið lengi í gröf sinni, er raun gaf vitni um, að
hann hafði liaft rétt fyrir sér. Þrátt fyrir allt hafði fríhöndlunin
fært íslendingum nokkuð af þeim gæðum, sem Skúla dreymdi
um, að frjáls verzlun myndi veita þeim. Og sérhver lagfæring á
fríhöndlunarlögunum miðaði til meiri umbóta. Þannig má telja
fyrrgreind ákvæði tilskipunar frá 11. marz 1816 aðra höfuðorsök
þess, að nú tekur að lifna yfir sjávarútvegi hér, einkum á Vest-
fjörðum og við sunnanverðan Faxaflóa. Fer og verzlunin yfir-
leitt batnandi upp úr 1820 í flestum stöðum. Miklu olli sjálf-
sagt, að nú gengu friðsæl ár í garð og sigling og viðskipti gerðust
öruggari og áhættuminni en áður.
Um daga konungsverzlunarinnar síðari lagði verzlunarstjómin
og svo fjármálastjórn ríkisins mikið kapp á það að koma á fót
þilskipaútvegi á lslandi. Lengi höfðu bæði Danir og íslendingar
séð ofsjónum yfir því, er erlendar þjóðir, Englendingar og Ffol-
lendingar, og loks Frakkar, sendu stóra flota fiskiskipa norður í
höf, á Islandsmið, og höfðu yfirleitt stórmikinn hagnað af, en
landsmenn sjálfir áttu ekkert nema smáfleytur til sjósóknarinnar,
og einokunarkaupmenn létu sér, að því er séð verður, aldrei til
hugar koma að stunda hér útveg, sízt með neinum krafti. Til-
raun stjómar konungsverzlunarinnar heppnaðist sennilega eins
vel og við var að búast. Beinn hagnaður varð að vísu enginn,
þvert á móti mun stjómin hafa skaðazt allríflega á fyrirtæki þessu.
Vafalaust gerðu fmmkvöðlar þessarar útgerðar sér líka ljóst frá
upphafi, að hér yrði allmiklu til að verja. Hvorki Danir né ís-
lendingar höfðu um þessar mundir neina kunnáttu eða æfingu
í slíkri útgerð og hlaut því margt að fara í handaskolum fyrst
um sinn. En úr því Hollendingar og jafnvel Frakkar gátu hagn-
azt af útgerð við strendur Islands, hlutu heimamenn að geta það.