Andvari - 01.01.1953, Side 48

44
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
höndlunin til þroska, og er þá sízt að furða, þótt hún bæri ekki
ávallt sem heilnæmasta ávexti. Hér heima á Islandi fylgdust
menn yfirleitt lítt með atburÖum erlendis. Verðhækkunin var að
vísu hagstæð oftast þeim, sem áttu nóga og góða gjaldvöru. Pen-
ingavelta fór vaxandi, enda hverfandi lítil áður. Margir eignuð-
ust nú jarðir, sem urðu þeim ódýrar, er þær voru borgaðar í
seðlum, sem óðum féllu í verði. En upp úr 1794 má kalla að
dragi stórum úr aÖstoð ríkisstjórnarinnar við atvinnuvegina, sem
reyndar hafði aldrei mikil verið, enda minna virði en áður vegna
stórhækkaðs verðlags.
Fyrstu tveir tugir 19. aldar eru furðulega snauðir til frá-
sagna, ef litið er til afreka í landstjóm. Verður þetta því berara,
er síðustu 30 ár 18. aldar áttu að hrósa fágætlega skömlegum
framkvæmdum í landstjórninni, svo sem fyrr var að vikið. Frá
aldamótum fram um 1820 veröur hér sem næst kyrrstaða, hvert
sem litið er, nema helzt í sjávarútvegi á nokkrum stöðum. Þessi
staðreynd talar sínu máli. Skrykkjótt árferði, ill og ónóg verzlun
og sífallandi peningagengi valda mestu um þetta. Á þessu tíma-
bili mun einna síðast mannfall hafa orÖið af harðrétti á íslandi,
svo sögur fari af. I einni grein búnaðar verður þó allmikil fram-
för þessi ár. Garðyrkja vex til mikilla muna, svo að segja má,
að hún hafi á þessum hallæristímum hlotið viðurkenningu sem
bjargræðisvegur. Reyndar eru skýrslur um þetta ófullkomnar
frarnan af, er aðeins er getiÖ fjölda matjurtagarðanna en ekki
flatarmáls, en samt tala þær skýru máli um vaxandi garöyrkju.
Árið 1804 eru kálgarðar á landinu aðeins 293, en 1823 eru
þeir 2787 og 5042 árið 1849, þar af rúmlega 3/5 í suðuramt-
inu, en vestra mest í BarÖastrandarsýslu og nyrðra í Eyjafjarðar-
sýslu.
Ef menn vilja gera sér glögga hugmynd um búnaðarástandið
hér á landi á liðnum tímum, verÖur manni fyrst fyrir að líta a
skýrslur um tölu kvikfjárins, einkum sauðfjártöluna. Fyrr á öld-
um var kvikfjárhald bænda með nokkuÖ öðrum hætti en síðar
varð, hlutfallslega fleira af nautpeningi, og eirnir eftir af þvt