Andvari

Volume

Andvari - 01.01.1953, Page 50

Andvari - 01.01.1953, Page 50
46 Þorkell Jóhannesson ANDVARI ekki vistir, var atvinnulaust, alls 7800 manns. Árið 1784 var hundraðstala slíks fólks í Skálholtsbiskupsdæmi 11,7%. Bæði þessi ár, og einkum hið síðartalda, voru óhagstæð og sýna því hærri þurfamannatölu en eðlilegt má telja, en ljóst er, að hún hefir verið geysihá jafnan á 18. öld. Árið 1840 eru sveitarómagar taldir 1961, eða 3,4% af mannfjöldanum, 1845: 1691, eða 2,89%, og 1850: 1244, eða 2,1%. Vert er að gæta þess, að líklega hefir tala þurfamanna aldrei lægri verið á 19. öld en þennan áratug, enda er þá betur ástatt í þessu efni hér á landi en t. d. í Dan- mörku (6—7% í Kaupmannahöfn, annars urn 3%). Þurfamanna- talan er hlutlallslega hærri sunnan og vestan lands en nyrðra og eystra og bendir það til jafntryggari afkomu í landbúnaðar- héruðunum. Þrátt fyrir allt þetta, sem nú var talið, stóð hagur landsmanna á völtum fæti. Framför sú, er orðin var, var eflaust mest að þakka hagstæðu árferði og þolanlegri verzlunarhögum en olt fyrrum. Mikill þorri bænda var leiguliðar og bjuggu við úrelt og óhagstæð leigukjör. Árið 1842 eru taldir 7204 bændur á 5621 jörð, þar af 1237 sjálfseignarbændur, eða urn sjöttungur bændastéttarinnar. Ekki bætti það kjör leiguliðanna, að eftir- spurn eftir jarðnæði fór mjög vaxandi. Svo sem sjá má af tölu jarða og bænda 1842, hefir tvíbýli verið allvíða þá þegar, þótt enn meira kveði að skiptingu jarða síðar á öldinni, við vaxandi fólksfjölda, allt þar til Vesturheimsferðir hófust og því næst flutn- ingur fólks í kaupstaði og sjóþorp. Hér er það enn til marks, að frá því um 1840 og fram undir 1870 kveður allmikið að því, að reist sé nýbýli í dölum og heiðum, einkurn nyrðra og eystra, þar sem fyrrum hafði a. m. k. um langan aldur engin byggð verið, svo sem í Jökuldals- og Möðrudalsheiði, á Hólsfjöllum, a Mývatnsheiði og víðar. Og þótt búfjártalan yxi hlutfallslega meira en fólksfjölguninni svaraði, er augljóst, að heldur fjölgaði sma- bændum, er búa urðu við þröngan kost. Hér er og á það að líta, að þótt áhöfn á jörðunr stækkaði yfirleitt, var það fyrst og fremst að þakka hagstæðara árferði og meiri mannafla, er beitt

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.