Andvari - 01.01.1953, Side 71

ANDVARI
Þættir um kjör verkafólks á síðara hluta 19. aldar
67
sjó og fiskuðum þar stundum vel, en stundum var þetta líka
tómt erfiði og ill líðan, en enginn gróði.
Eg gat þess áður, að bændur hér við sjóinn hefðu lengstum
haft vistfast fólk, vinnufólk. Smærri meðalbændur tvo vinnu-
menn, aðrir 3—4 og nokkrir þeir stærstu, sem taldir voru stór-
bændur, höfðu 7 vinnumenn. Vinnukonur voru venjulega einni
eða tveimur færri en vinnumennirnir. Þetta kvenfólk vann svo
allan vetrartímann við heimastörf, það er að segja þvotta og önn-
ur þjónustustörf, tóskap, spuna, prjón o. fl. þess háttar, brauð-
gerð og aðra matreiðslu. Einnig vann kvenfólk við fiskaðgerð,
ef þurfa þótti.
Jafnframt sjósókn og öllu, sem að sjóvinnu laut, höfðu bænd-
ur hér syðra stærri og smærri jarðir til afnota, svo sem tveggja
til þriggja kúa tún. Á vetrum hirtu konur kýrnar að öllu, nema
ef bóndi tók sjálfur til kúaheyið, til heysparnaðar. Víða voru
matjurtagarðar við bæi og unnu konur mest við þá, nema ef karl-
menn stungu þá upp á vorin og löguðu moldina undir sáningu.
T únávinnsla og heyskapur kom og meir í þeirra hlut en karl-
mannanna. Karlmennirnir sinntu mest róðrum og veiðarfæra-
gerð sem fyrr segir, frá hausti og allt fram að slætti, en þá var
ætíð gefið upp og róðrum hætt, en tekið til við sumarannir.
Eá sendu bændur vinnufólk sitt austur í sveitir Ámessýslu,
vestur eða norður í kaupavinnu um 8—9—10 vikna tíma og
fengu svo frá sveitabændum í vinnulaun fólksins ýmsa landvöm,
svo sem ull, tólg, smjör, skinn og sláturfé. Alls þessa þurfti
sjavarbóndinn við. En margir bændur í austursveitum borguðu
fremur illa kaupið. Þó voru þeir, með nokkrum undantekning-
um, fremur fyrir að þoka kaupinu niður fyrir venjulegan taxta,
sem var 20 álnir, 40 fiskar, á viku fyrir karlmann, en hálfu lægra
kvenmannskaupið. Svipuð varð reyndin í Borgarfirði, þó minna
um ,,knífiri“, en vinnan var miskunnarlaus og staðið á 16—18
tima, jafnvel meira. Eg fékk að reyna þetta sjálfur, en sem betur
fór ekki nema eitt sumar.
Þessu næst mun ég segja frá fólki því, sem sent var í kaupa-