Andvari - 01.01.1938, Side 17

Andvari
]ón Þorláksson
13
utan flokka. Honum var það ljóst, að áhrif Lögréttu úti
um landið höfðu einkum ráðið kosningaúrslitunnm 1923,
þótt ýmsir menn í flokknum skildu það ekki. Eftir að
nýja stjórnin tók við, var stuðningsflokkur hennar skírð-
ur Ihaldsflokkur, og réði ]ón Þorláksson því. Jón Magn-
ússon sagði mér síðar, að það nafn hefði ekki verið
valið, ef hann hefði verið viðstaddur, en hann var þá
fjarverandi. Það má vera, að íhaldsnafnið hafi fremur
hrundið frá sér en laðað að sér. Skoðunum manna var
þannig varið frá tímum frelsisbaráttunnar, að íhaldsnafn-
ið lét ekki vel í eyrum. En um þetta var í raun og
veru allt öðru máli að gegna nú en þá. Nú stóð stríð-
ið milli frelsishugsjóna 19. aldarinnar, einstaklingsfrels-
isins og einstaklingsframtaksins, og nýrra kenninga, sem
héldu fram takmörkun þess á öllum sviðum. Úti um
heiminn hefur þetta stríð skapað einræðisfyrirkomulagið,
sem sigrað hefur svo víða í stjórnmálum nú á 20. öld-
inni. Jón vildi taka íhaldsflokkinn enska til fyrirmyndar.
Hjá honum fann hann bæði þá festu og það frjálslyndi,
sem fyrir honum vakti og nauðsynlegt var til þess að
hafa hemil á stéttabaráttunni. Frjálslyndu flokkana frá
fyrri tímum, sem halda vildu í frelsiskenningar 19. ald-
arinnar, mátti nú vel kalla íhaldsflokka. Þegar litið er á
málið frá þessu sjónarmiði, eins og Jón Þorláksson gerði,
þá er það fjarstæða og skilningsleysi af mönnum með
Srundvallarskoðunum þjóðræðiskenninga og frelsishug-
sjóna 19. aldarinnar að vilja ekki heita íhaldsmenn.
Ekkert var Jóni Þorlákssyni fjarlægara en að vera í-
haldsmaður í eldri merkingu orðsins, þ. e. að vera mót-
snúinn breytingum og framförum. Allt starf hans and-
mælir þeim skilningi. En hann var mjög mótsnúinn stétta-
baráttunni, sem nú hafði haldið hér innreið sina. Flokk-
unnn var síðan, eftir að hann komst í stjórnarandstöðu