Vikan - 04.12.1969, Blaðsíða 22

Þegar kistan var látin siga ofan í
gröfina, reyndist gröfin vera of stutt.
Gerir prestur sér I>4 lítið fyrir og
kastar sér ofan á kistuna ...
legir til að hafa á söluborði um
jólin.
Þess hefur nokkuð gætt síð-
ustu árin, að miðaldra fólk og
yngra hefur fengið einskonar of-
næmi fyrir sjálfsævisögum inn-
lendra manna. Helzt fyrir það,
að því er virðist, að þær séu í
senn fábreytilegt og dapurlegt
lestrarefni. Þar greini yfirleitt
ekki frá öðru en harðri lífsbar-
áttu; allskonar erfiðleikum, bazli
og fátækt, slæmum aðbúnaði, lé-
legum húsakynnum og öðru slíku
— nema þegar höfundurinn taki
upp á því að krydda söguna með
ótrúlegustu mannraunum og
hrakningum á sjó og landi, þar
sem hann komi sjálfur fram í
hlutverki hetjunnar og bjargi
lífi sínu og annarra með lygilegu
snarræði eða þrautseigju, eftir
því, sem við á. Eg las það meira
að segja á prenti einhvern dag-
inn, mig minnir að það hafi ver-
ið ungur gagnrýnandi, sem sló
því föstu, að nú væri meira en
nóg komið af fróðleik og frá-
sögnum gamla fólksins þar á
meðal sjálfsævisögum frá þeim
tímum — við vissum orðið ailt
um það efni, sem við þyrftum að
vita, og vel það.
Það er að vísu margt til í
þessu, svo langt sem það nær —
en ekki heldur lengra. Ætli það
GAMANSEMI ISLEN
EFTIR LOFT
GUÐMUNDSSON,
RITHÖFUND
Því fer víðsfjærri, að
íslenzkar ævisögur séu
dapurlegar aflestrar.
Flestar þeirra luma
einmitt á hinum
skemmtilegustu frá-
sögnum. Kaflar í sum-
um þeirra bera meira
að segja vitni, að
höfundarnir hafi verið
gæddir ósvikinni
kímnigáfu.
22 VIKAN-JÓLABLAÐ
Tveim dögum eða svo eftir út-
komudag „Vikunnar" með grein
minni, þar sem ég minntist nokk-
uð á Hauksbók og Hauk Erlends-
son, hringdi maður nokkur til
mín. Hann gleymdi að sjálfsögðu
að segja til sín — og með því á
ég bókstaflega við að hann hafi
gleymt því, en ekki það að hann
hafi viljað leyna því, þar eð er-
indi hans við mig gaf ekkert til-
efni til þess. En erindið var að
spyrja mig hver ætlaði að fara
að gefa þessa Hauksbók út, eða
hvort hún ætti ekki að verða
jólabók hjá einhverju forlaginu.
Þegar ég kvaðst ekki vita til
þess; þóttist meira að segja mega
fullyrða að því væri ekki til að
dreifa, og færði meðal annars
fram þau rök fyrir því, að þau
i'it, sem væru meginuppistaðan
í Hauksbók — Landnáma, Fóst-
bræðrasaga, Eiríks saga rauða og
fleiri — væru þegar í almenn-
ings eigu í öðrum útgáfum, þá
varð maninnum að orði:
„Fyrir einhvern hlýturðu að
vera að auglýsa hana ...“
Þótt ég gæti neitað því með
góðri samvizku og þeim gildu
rökum, að mér vitanlega væri
bókin því sem næst ófáanleg sem
slík, enda gefin út í Kaupmanna-
höfn fyrir aldamótin, minnti það
mig óþægilega á hve örðugt það
er að skrifa greinar, þar sem get-
ið er vissra bóka eða í þær vitn-
að, án þess höfundur leggi sig
undir þann grun, að honum gangi
annað til með að skrifa greinina,
en hann lætur uppskátt. Og að
hann þiggi þá að sjálfsögðu ein-
hverja þóknun fyrir þá óbeinu
auglýsingu frá viðkomandi út-
gefanda eða útgefendum. Jafnvel
útgefendur, sem ættu þó að vita
betur, geta verið einkennilega
tortryggnir gagnvart slíku —
ekki hvað sízt þegar líður að
jólum og aðalhrota vertíðarinnar
er fram undan. Að sjálfsögðu er
þeim vorkunn. 'Bókaútgáfa er
fjárhættuspil.
En nóg um það. Og ég vil taka
það fram til að forðast allan mis-
skilning, að áreiðanlega hefur
þessi maður ekki verið úr hópi
bókaútgefenda. En upphringing-
in hefur óbein áhrif á samningu
þessarar greinar, því að hér
verður ekki getið annarra bóka
en þeirra, sem gefnar eru út fyr-
ir nokkrum árum, sumar fyrir
nokkrum áratugum, og engar í
tölu þeirra, sem bóksalar eru lík-
sé til dæmis ekki ýmislegt annað
í okkar bókmenntum en þjóð-
legur fróðleikur, sem komið er
meira en nóg af í bili og draga
mætti að minnsta kosti nokkuð
úr, öllum að skaðlausu? Það væri
í rauninni ekki svo ómerkilegt
rannsóknarefni hvers vegna sú
kynslóð, sem nú er í fullu fjöri,
hefur allt í einu fengið ofnæmi
fyrir frásögn af lífsbaráttu og
kjörum eldri kynslóða, svo að
jafnvel nálgast beyg. Slíkt minn-
ir óþægilega á það, þegar fólk,
sem hafizt hefur til auðs og álits
úr fátækt og umkomuleysi, vill
helzt slá striki yfir fortíð sína.
Þessháttar hefur löngum þótt
bera vitni allt öðru en greind og
andlegum þroska, jafnvel kallast
spjátrungsháttur og oflæti. Nú
munu sálfræðingar hinsvegar
halda því fram, að svo sé í raun-
inni ekki — heldur séu það von-
brigði yfir fánýti þess, sem unn-
izt hefur, sem þannig kemur
fram. Víst er um það, að ekki
stendur sú kynslóð, sem nú er í
broddi lífsins, neinni liðinni að
baki að greind og andlegum
þroska. Skyldu það þá vera ein-
hvers konar vonbrigði, sem valda
þessu ofnæmi; vonbrigði yfir því,