Vikan - 04.12.1969, Page 90

KJOLA-
EFNI..
íKjctojfi^Kfc
LAUGAVEGI 59 SÍMI 18647
w i
iSKARTGRIPIR
UWIT Modelskartg - SIG Hverfi Lau ripur er gj MAR 0 sgötu 16a. igaveg 70. 1. 1
öf sem ekki gleymist. IG PÁLMI - Sími 21355 og Sími 24910.
að hvítskúra húsið, fægja alla
koparmuni og síðast en ekki sízt
þurfti jólaþvotti að vera lokið.
Mikil áherzla var á það 'lögð
að jólaþvotturinn væri þurr og
búið að taka hann inn af snúr-
unni fyrir jólakvöldið, því „sá
sem klæðir gerðin um jólin, mun
lík klæða áður en þau eru öll,“
fullyrti þjóðtrúin. Þann voða
eiga nútíma húsmæður að
minnsta kosti ekki yfir höfði sér,
svo er tækni aldarinnar fyrir að
þakka.
Þorláksmessan, sem hjá Dön-
um hét Lillejuleaften, var einnig
heilög, eða allt að því. Þá voru
bakaðar eplaskífur, kleinur og
allrahanda smákökur. En þá var
farið snemma í háttinn. Sum-
part vegna Þess að menn vildu
vera vel upplagðir fyrir kvöld-
ið mikla, og sumpart vegna þess
að litla jólakvöldið var stór-
háskalegt ýmissa hluta vegna.
Þá var sem sé á ferð um byggðir
sú ógnarskepna úr öðrum heimi
er kölluð var helhesturinn. Hann
hafði fyrir vana að koma þá við
á hverjum bóndabæ og fá sér að
drekka úr vatnstroginu á hlað-
inu, og fullsannað þótti að ekk-
ert gott biði hverrar þeirrar
manneskju, er ræki í hann aug-
un.
Sjálft jólakvöldið var tekið
snemma, enda margt að gera.
Búpeningnum þurfti að sinna af
sérlegri natni, útihús öll áttu að
vera hrein og öll verkfæri þurfti
að læsa inni. Annars var viðbúið
að annaðhvort galdranornir eða
háskagripur sá, er kallaður var í
alþýðumunni Jórsalaskósmiður-
inn, tækju skóflur og heykvíslar
til handargagns og þeystu á þeim
loftleiðis um víða vegu. Og ekki
mátti gleyma að „stálsetja".
Hnífar eða önnur álíka áhöld
voru sett yfir allar dyr og glugga,
í áburðarhauginn, í öll fjögur
horn landareignarinnar og á
kornloftið. Þessháttar var aldrei
nógu vandlega gert, og óhöpp og
slys vofðu yfir hverjum þeim
bæ, sem komst á vald vætta og
trölla vegna þess, að gleymst
hafði að banna þeim aðgang með
þeim heilaga málmi, stálinu. Og
ekki mátti gleyma að gera sér-
stakar ráðstafanir varðandi hús-
dýrin, dýrmætustu eign hvers
heimilis. Ef húsbóndinn neri
ekki sóti og salti í tanngarð
hverrar skepnu, mátti eiga von
á að tröllahyskið ynni þeim eitt-
hvert grand.
Vinnukonurnar báru á jóla-
borðið. Þær breiddu á það dúk
úr grófu lérefti, og settu á það
tvö stór kerti: annað þar sem hús-
bóndinn sat og hitt hjá sæti hús-
móðurinnar. Þá var borinn inn
áðurnefndur grautur, fiskur með
sinnepi, sýrutrog, rifjasteik, flesk
og pylsur eins og hver gat í sig
látið. Þegar máltíðinni var lokið,
tókust allir í hendur og þökkuðu
fyrir matinn, en það tíðkaðist
ekki aðra daga ársins.
Ö1 og brennivín var ríflega
veitt, og fólkið skemmti sér við
ýmiskonar spil og gátur. En
flestir vöktu ekki lengi frameftir.
Næsta morgun yrði farið snemma
á fætur, og jóladagarnir yrðu
erfiðir, þótt skemmtilegir væru.
J ÓL AMÁLTÍÐ
VARÐHUNDSINS
Allir skemmtu sér sem bezt
þeir gátu á jólakvöldið, en engu
að síður lá spenna og eftirvænt-
ing í loftinu. Á þessu kvöldi gat
margt skeð. Þá var hægt, ef
menn höfðu augun hjá sér, að
fræðast margt um komandi ár
og þess atburði. Ef til dæmis
kertin á borðinu entust alla jóla-
nóttina, boðaði það gott ár. En
ef slokknaði á öðru kerti eða
báðum, varð fólkinu ekki um
sel. Það boðaði dauða einhvers
viðstaddra, einkum þó þess, sem
óviljandi slökkti, ef það hafði
átt sér stað.
Ekki mátti lýsa undir borðið
og yfirhöfuð alls ekki líta undir
það. Og vei þeim mannaumingja
sem glopraði niður skeiðinni
sinni í öndverðri máltíð. Hann
mátti ekki taka hana upp — og
ekki borða meira það kvöldið!
Einnig þýddi það bráðan bana
einhvers heimilismanna ef varð-
hundurinn lét sér verða það á
að gjamma á jólakvöldið. Til að
hindra þau ósköp var allt gert
til að hafa hundinn góðan þetta
kvöld. Hann var látinn smakka
á hverjum einasta rétti, sem á
borð var borinn, og fékk einnig
sinn skammt af ölinu og brenni-
vín:nu. Venjulega var þessu öllu
hrært saman í kássu í dallinum
hans, og fáir hundar voru upp-
lagðir til að gelta eftir slíka
veizlu.
Margs mátti verða vísari ef
fólk hætti sér út fyrir dyr um
kvöldið, en það gerðu ekki nema
huguðustu menn. Ef þeir litu þá
inn um glugga, sáu þeir kannski
einhvern heimamanna höfuð-
lausan. Það boðaði að sá hinn
sami lifði ekki önnur jól. Til að
örva glöggskyggnina settu sum-
ir torfusnepil á höfuð sér, og
þótti gefast vel.
Á íslandi voru kýrnar vanar
að taka til máls á nýársnótt, en
í Danmörku gerðu þær það á
sjálfa jólanóttina. Þá spjölluðu
þær um það, sem þær höfðu
heyrt og séð þetta árið, um-
kvörtunarefni sín og bollalögðu
um atburði næsta árs. En ekki
þótti hættulaust að verða áheyr-
andi að skrafi þeirra, frekar en
hérlendis.
Um skeið var það siður í Dan-
mörku að sofa í hálmi á gólfinu
á jólanótt, til að minnast þess
að Kristur var lagður í hálm,
er hann fæddist. Áður en gengið
var til hvilu, höfðu konurnar
fyrir sið að slétta vandlega úr
öskunni í arninum. Ef næsta
morgun sást fótspor í öskunni,
þýddi það dauða einhvers á
90 VIKAN JÓLABLAÐ