Vikan - 07.12.1972, Blaðsíða 80

16ARA
eöa um þaö bil
Nú á dögum er fólk sem óðast að
endurskoða afstöðu sina til kynferðis-
mála. Þess vegna er brýn þörf á hlut-
lausu og fræðandi riti um þessi mál.
Bókin,, 16 ára — eða um það bil” eftir
Lizzie Bundgaard er skrifuð fyrir
unga fólkið og foreldra þess. Hún er
tilraun til þess að fá þessar tvær kyn-
slóðir til að ræða kynferðis-
vandamálin á nýjan hátt. Unglingar-
nir sitja uppi með ótal spurningar,
sem þeir þora ekki að láta i ljós. Hér
fá þeir svar við öllu.
Hlutlaus og
fræðandi bók um
kynferðismál
hilmIr hf.
fjárlögum, sem var ekki lltill
peningur i þá daga. t>á fengu þeir
listamenn, sem hæst bar, heiðurs-
laun, eins og það var kallað.
Einar Benediktsson fékk þau,
Einar Jónsson, Helgi Péturss.
Það voru fjögur þúsund krónur'.
. Svo að þaö er slður en svo, að það
sé betur gert við rithöfunda nú en
þá á sjálfum kreppuárunum.”
’ „Listamannalaunin eru alltaf á
dagskrá árlega, og urðu það
aldrei fremur en við slðustu út-
hlutun, ásamt tilheyrandi
sjónvarpssjói. Hvert er þitt álit á
þeim málum?”
„Ég tel það hiklaust, að þegar
menn séu búnir að sýna, að þaö
sem þeir gera, sé einhvers
verulegs virði, og aö einhvers
verulegs sé af þeim að vænta, þá
hafi þjóðin ekki efni á öðru en
tryggja þeim mjög góð lifs-
skilyröi. Þjóð sem veltir núna
fjölmörgum milljónum og hefur
Jifað á bókmenntunum gegnum
nauðaldir slnar, ætti að bera
skyná þðtta. Þaö á að styðja unga
og efnilega menn og sjá hvað i
þeim býr, en þá sem hafa virki-
lega sýnt aö þeir geti eitthvað,
þeir eiga að geta helgað sig bók-
menntum.” '
„Hér á landi hafa lengi verið
nokkrir flokkadrættir með rit-
höfundum, meðfram af stjórn-
málaorsökum. Hvaö viltu segja
um afstööu þfna til þeirra?”
„Ég er þannig gerður, að ef ég
les góða bók, þá verð ég glaður.
Ég hef aldrei jafnað mér við aðra
höfunda, heldur hafa .aðrir gert
það og reyntað etja okkur saman,
þannig séð. Ég hef aldrei öfundað
neinn skáldbræðra minna, mér
hefur aldrei fundizt neitt tekið frá
mér, þótt öðrum gengi vel. En
hitt leiðist mér, þegar stofnaö er
til klikna, þvl að klíkurnar binda
menn ekki bara um hags-
munamál, heldur skapa þaér/ og
sérstök áhrif um efnisval og
form. Áhrif. sem kannski eru ekki
eiginleg höfundinum. Honum þarf
að vera eigmlegt þaö form, sem
hann velur, hann þarf að þekkja
það efni, sem hann fjallar um. Og
það liggur við, að ég segi eins og
Anders Hovden gamli segir að
Per Sivle hafi sagt við hann. Hann
fleygði i hann handriti óg sagði:
„Þú hefur hæfileika. En reyndu
að skrifa um eitthvað, sem þú
þekkir, ög helzt eitthvað, sem þér
þykir vænt um.” Og það sagðist
_Hovden hafa farið að gerárog það
hefði gefist vel. Nú, þú veizt að ég
hef lent I illdeilum. En ég get sagt
-þér það, að þegar kommúnisminn
vár á ferðinni, þá var ég I nokkuð
nánu sambandi við menn á
Isafirði, sem höfðu vænzt mikils
af Rússlandi, og það gerði ég
sjálfur um tima, þó með efa.
Þegar svo farið var að ganga
nokkuð hart að þvi, að fá mig til
að játa þessa trú, þá tók- ég mig
til, las allt, sem ég náði I um
þetta. Ég fékk bók á ensku yfir
réttarhöldin 1937,1 hreinsununum
miklu. Ég einsetti mér þá, að
kæmist ég að þeirri niðurstööu, að
Rússland væri á réttri leið, þá
skyldi ég verða kommúnisti, hvað
sem það kostaði. En við lestur
bókarinnár var eitt, sem vakti
mér illan grun. Ég tók eftir þvl að
framburður allra féll svo saman,
að hvergi bar á milli um smá-
atriöi. Svo fór ég aö spyrja bæjar-
fógetann á Isafirði , sem var nú
ekki sömu skoðunar á pólitik og
ég - það var Torfi Hjartarson. -
hvort það gengi alltaf vel aö fá
samhljóða vitnisburði. Það er nú
ejtt það erfiðasta sem við eigum I,
svaraði hann, jafnvel þótí sjónar-
vottar eigi I hlut. Svo fór ég að
lesa málskjöl, og komst út
úr þvl aö þeirri niöurstöða
að það væri sú mesta
hugsanlega fjarstæða aö fram-
burði vitna gæti yfirleitt boriö
saman, svo engu skeikaði. Þá
þóttist ég nú sjá, hvernig varið
væri réttarhöldunum i Moskvu.
Svo var það lithálskur stúdent,
sem las fyrir mig Litteratúrnaja
Gasetta, bókmenntatfmaritið
og einnig las ég þýðingar úr
þvi á Noröurlandamálunum og
ensku. Ég fylgdist með þvi þegar
menn eins og André Gide og
Arnulf överland sneru baki við
kommúnismanum. Þetta endaði
svo þannig aö ég tók mig til og
skrifaöi Gróöur og sandfok, sem
ég held aö ég hafi fengið að gjalda
allt til þessa af hálfu sumra, en
sem ótrúlega fáir af öðrum tóku
eftir, þangað til Krúséf hélt
leyniræðuna forðum. Þá þótti ég
ekki einu sinni hafa tekið eins
djúpt I árinni og rétt hefði verið.
Svona fór það. Þá komu menn til
mln með persónulegar játningar,
sem ég vil ekki fllka. En hvað
sem llður pólitlskum skoðunum,
get ég ekki annað en dáðst til
dæmis að dugnaði og myndar-
skap Kristins Andréssonar I
útgáfustarfseminni, þoli hans og
þrautseig ju, og hef oft óskað þess
að við, ég og þeir sem ég stend
næst. heföum átt állka mann I
þessum efnum.”
„Nú ert þú, yfirlýstur sósial-
demókrat, en skrifar þó einkum I
Morgunblaðið.”
„Það kemur oft fyrir að fram-
sóknarmaður, sóslaldemókrat
eða jafnvel kommúnisti skrifar I
Morgunblaðið, og af hverju?
Einfaldlega af - þvi; að
Morgunblaðið er langsamlega
fjöllesnasta blað landsins. Og ég
verð að segja það, að oft hefur
Morgunblaðinu verið þannig
stjórnað, hvað sem allri pólitik
llöur, að þar hefur maður kynnzt
ýmsu, sem önnur blöð hafa ekki
rúm fyrir. Þetta er ekki hvað sizt
Matthlasi Johannessen að þakka.
Enda hef ég aldrei, svo dæmi sé
nefnt, heyrt Matthlas metá
skáldskap eftir pólitlk. Svona á
þetta að vera. Það er ekki
einungis aðdáun Matthlasar á
Kristrúnu I Hamravik, sem þefur
gért að verkum að við höfum
unnið talsvert saman, heldur
einmitt þessir eiginleikar. En þú
veizt, að enn eru blöð, sem bein-
lfnis birta pólitíska ritdóma. Ég
er ekkert hissa á þvi I rauninni.
þótt blað hafi tilhneigingu til
annaöhvort aö þegja um vonda
bók, sé hún eftir mann sem
stendur þvl nærri eða fara ekki
alltof hart I sakirnar. En að auð-
sæjum sannleika sé alveg snúið
við, það tel ég alveg fráleitt.
„En svo við vikjum aftur aö
kommlnismanum og hreins-
ununum hjá þeim austur I
Sovét, finnst þér nú ekki llklegt,
að þeir skuggalegu atburðir, sem
gerðust þar fyrir striðið og enn er
ekki fyllilega séð fyrir endann á,
eigi fremur rætur að rekja til
pólitlskrar erfðavenju Rússa en
kommúnismans?!’
„Jú, það er mln skoöun að hver
þjóö hljóti að móta hverja þjóð-
málastefnu eftir slnum
aðstæöum, sinni menningu og
-sögu. Og ég efast ekkert um það,
að það væri hollast, að kommún-
istar læröu dálítið af kapltal-
istunum. og kapitalistar af
kommúnistum. En von mln um
veröldina er I fyrsta lagi sú, að
■ þaö rætist sem Nobel ætlaði að
láta rætast, og fundið hafi nú
verið upp svo djöfullegt
drápsvopn að þau taki fyrir
stórstyrjaldir.
Ég vona aö kjarnorkusprengjan
80 VIKAN JÓLABLAÐ