Vikan - 27.12.1991, Qupperneq 20

kvarðinn sem tiltækur er þegar jarðnesk verð-
mæti eru annars vegar, ávaxta sig - þá fór
sem fór þannig að nú verður S(S að lifa eða
deyja i þessum alvöruheimi eins og allir aðrir.
Ég er ekki að segja að SlS hafi verið eina fyrir-
bærið sem þreifst í þessum gerviheimi en það
er kannski eitt Ijósasta dæmið um það sem
getur sprottið upp af sjúku efnahagslífi. Áhrifin
geta orðið mun víðtækari og hættulegri en þau
urðu í tengslum við SlS.“
- Ertu sjálfur sparifjáreigandi?
„Ég get nú varla sagt það. Ég hef einu sinni
keypt ríkisskuldabréf. Það var árið 1986. Ég
keypti fyrir 70 þúsund krónur og það er nú
minn samanlagði persónulegi sparnaður um
dagana, ef satt skal segja, fyrir utan það sem
hver fjölskylda bindur í heimilssteypunni."
VELFERÐARKERFIÐ
- Hagræðing í opinberri þjónustu er ofarlega
á óskalista þeirra sem nú ráða rikjum hér,
stjórninni og umbjóðendum hennar, en er hún
annað og meira en fögur áform og orðin tóm?
„Já, það fullyrði ég. Við vissum frá upphafi
að þar yrði á brattann að sækja og það er ekki
ofsagt að sú hafi orðið raunin hingað til. Kerfis-
breytingar eru alltaf erfiðar, ekki síst þegar
ekki verður hjá því komist að hrófla við veldi
smákónganna. Menn láta sérhagsmuni ekki
fúslega af hendi. Sérhyggjan er býsna rótgróin
í eðli mannsins. Hjá því verður hins vegar ekki
komist að ganga í berhögg við hana þegar
nauðsynlegt er að endurskipuleggja í því skyni
að spara fé og nýta það sem er til ráðstöfunar
þannig að það komi sem minnst við þá sem
þjónustan er ætluð. Heilbrigðiskerfið var meðal
annars búið til handa því góða fólki sem hefur
atvinnu af því að stunda veikt fólk. Það átti þó
fyrst og fremst að vera í þágu þeirra sem þurfa
á lækningu að halda. Á sama hátt þarf skóla-
kerfið að þjóna megintilgangi sínum, það er að
láta í té góða menntun þeim sem vilja og geta
meðtekið hana. Velferðarkerfi á að vera undir-
staða góðrar þjónustu. Það á að tryggja að
borgararnir fái góða þjónustu, að frumþörfum
þeirra sé sinnt í víðtækum skilningi og að þeir
sitji við sama borð. Það á ekki að vera sjálfvirkt
styrkjakerfi, sem er þungt í vöfum, óhóflega
kostnaðarsamt og lítt skilvirkt.
Okkur hefur tekist að koma á fót kerfi sem
að mörgu leyti er mjög gott og þjónar tilgangi
sínum fullkomlega. Á hinn bóginn eru á þessu
kerfi áunnir gallar sem við verðum að sníða af,
beinlínis til þess að geta viðhaldið þeim þáttum
sem þetta snýst allt um og eru bráðnauðsyn-
legir. Það er ekki aðeins á íslandi sem er verið
að gera gangskör að hagræðingu í opinberri
þjónustu. í mörgum grannlöndum er þróunin
áþekk. Kerfið var vel meint í byrjun en það hef-
ur tútnaö út og orðið illa viðráðanlegt. Að
leggja það niður, eins og það leggur sig, kemur
engum heilvita manni til hugar. Að laga það að
áþreifanlegum staðreyndum er nauðsynlegt
svo það fái staðist."
VINSTRI PÓLITÍK ER BARNASKAPUR
- Megingallar þessa kerfis?
„Það býður í mörgum tilvikum upp á mis-
notkun. Allir þurfa á því að halda að finna kröft-
um sínum viðnám, ekki síður einstaklingar en
sú heild sem myndar þjóðfélagið. Sá sem
aldrei þarf að hafa fyrir neinu en treystir ævin-
lega á einhvern annan, þann sem er sterkari
og á ekki að geta brugðist, verður seint að
manni. Hann verður ávallt öðrum háður. Slíkt
háttalag er nú ekki í samræmi við íslenskt
þjóðareðli.
Slík afstaða er áberandi hjá þeim sem að-
hyllast vinstri stefnu í stjórnmálum og hafa það
fyrir meginreglu að einhver annar eigi að koma
til skjalanna og hljóti að gera það, ekki aðeins
þegar i nauðirnar rekur heldur jafnt og þétt.“
STÖÐUMAT NAUÐSYNLEGT
- Ef við setjum einmitt þetta, forsjárhyggju og
þar af leiðandi höft, andspænis þarfri athöfn og
heilbrigðu frjálsræði, hvernig mun íslenskt
þjóðfélag þá I íta út árið 1992 miðað við 1991 ?
„Þótt ýmsir kunni að vera orðnir leiðir á tali
um fortíðarvanda verður ekki hjá því vikist að
taka hann til greina, einfaidlega til að meta
stöðuna af raunsæi svo að við getum unnið
okkur markvisst út úr vandanum. Þessi vandi
stafar fyrst og fremst af rangri stefnu stjórn-
valda og um leið af röngu vali kjósenda.
Óheyrilegar upphæðir hafa verið iagðar í óarð-
bærar fjárfestingar. Svo einfalt er málið og nú
er bara komið að skuldadögum. Ráðslag af
þessu tagi leiðir til skuldasöfnunar. Nú eru
skuldirnar komnar á það stig að við ráðum ekki
við þær nema með víðtækum ráðstöfunum.
Annars vegar með því að stöðva skuldasöfn-
un, sem er sjálfgert eins og ég hef þegar bent
á, og hins vegar með því að auka tekjur okkar
til að geta staðið í skilum um leið og við fram-
færum okkur sjálf með viðunandi hætti. Þessu
getum við áorkað. Að vísu ekki auðveldlega
heldur með því að taka duglega á. Ég vorkenni
engum að gera það á sína vísu. Þetta kostar
að vísu fórnir en að mörgu leyti höfum við mjög
sterka stöðu. Ef viö spilum rétt úr henni er ekki
vafi á því að við náum árangri. Við skulum ekki
búast við stórfelldum gróða árið 1992 en það
verður gott viðspyrnuár."
- Sterk staða?
„Já, víst höfum við sterka stöðu að flestu
leyti. Viö erum velmegandi þjóð með sterkar
rætur og enda þótt hæpin og jafnvel röng
stjórnarstefna á flestum sviðum athafnalífsins
hafi sett okkur í mikinn vanda erum við samt
20 VIKAN 26. TBL. 1991