Vikan - 27.12.1991, Blaðsíða 26

■ Það er Björg Mar-
teinsdóttir sem kennir
stúlkum og konum á
öllum aldri sjálfsvörn,
á vegum Stígamóta.
Eins og sumir aðrir
starfsmenn Stígamóta
á hún erfiða reynslu að
baki, sem varð til þess
að hún starfar við
þetta núna.
■ „Það er sama hvort
kona, sem lærir
sjálfsvörn, er þrettán
ára eða sjötug,“ segir
Björg. „Það þarf ekki
líkamlegan styrk eða
burði til að verja sig.“
■ Á námskeiðunum
eru kennd ýmis brögð
sem mætti kalla götu-
brögð eða fantabrögð.
Þau ber aðeins að nota
ef ýtrustu nauðsyn
ber til.
Frh. af bls. 24
fyrir starfsemi sem þessa. I fyrra voru viðtölin
um fimm hundruð í allt. Þetta sýnir ekki endi-
lega að kynferðislegt ofbeldi sé meira þetta
árið en í fyrra heldur er það til frekara vitnis um
að fleiri og fleiri þolendur leita sér hjálpar og
stuðnings.
Hvað er svo kynferðislegt ofbeldi?
Undir það flokkast nauðganir og sifjaspell.
Kynferðisleg áreitni flokkast kannski ekki beint
undir líkamlegt ofbeldi en getur engu að síður
orsakað verulega vanlíðan, taugaóstyrk,
minnkandi sjálfsöryggi og jafnvel félagslega
einangrun. Þolendur kynferðislegrar áreitni
þurfa oft ekki síður á aðstoð að halda en þeir
sem hafa orðið fyrir beinu, líkamlegu ofbeldi.
í upphafi starfs Stígamóta var algengast að
eldri konur kæmu til að fá aðstoð en þær eru
alltaf að yngjast og um þessar mundir er al-
gengast að stúlkur um tvítugt leiti ráðgjafar hjá
Stígamótum.
Það er Björg Marteinsdóttir sem kennir stúlk-
um og konum á öllum aldri sjálfsvörn, á vegum
Stígamóta. Eins og sumir aðrir starfsmenn
Stígamóta á hún erfiða reynslu að baki, sem
varð til þess að hún starfar við þetta núna.
Árið 1982 bjó Björg í Bandaríkjunum. Hún
varð fyrir því að ókunnugur maður braust inn til
hennar og nauðgaði henni. Fjögurra ára dóttir
hennar vaknaði ekki þrátt fyrir aö ofbeldismað-
urinn kæmi inn um glugga í herbergi hennar,
klifraöi yfir hana á leið sinni í leit að fórnarlambi
og færi síðan sömu leið til baka, eftir að hafa
framið ódæðisverkið.
„Eins og hjá öðrum þolendum nauögunar
var sjálfsímynd mín í molurn," segir Björg. „Ég
varð að byrja á að púsla mér saman upp á nýtt.
Allir hlutir uxu mér f augum, jafnvel að klæða
mig í sokka. Að lifa í þessu ástandi má líkja við
að keyra bremsulausan bfl.“
Sem betur fer frétti Björg af konu sem hjálp-
aði þolendum nauðgana að ná tökum á áfalli
sem þessu. Eins og algengast er með þá sem
starfa að slíkum málum haföi sú kona líka
reynslu af nauðgun. Meö hjálp konu þessarar
náöi Björg að byggja upp sjálfstraustið og ná
áttum. Hjá henni lærði hún einnig sjálfsvarnar-
tæknina sem hún kennir núna.
Það fer að sjálfsögðu ekki fram hjá barni
þegar móðir verður fyrir öðru eins áfalli og
nauðgun er. Þetta varð Björg líka aö takast á
við.
„Það er mikils vert að loka ekki á börnin og
segja bara: - Nei, það er ekkert að. Börn þurfa
útskýringar. Þau sjá þegar okkur líður illa og
þurfa að fá svör við spurningum sínum. Það á
við um allt í lífinu aö mikils er vert að ræða við
börnin miðað við þroska þeirra. Svo felst líka
mikill skilningur í börnum og það getur verið
mikil huggun fyrir móður sem hefur orðið fyrir
erfiðri reynslu.
Á íslandi eru kunningjanauðganiralgengast-
ar. Einnig bjóða stúlkur, sem húkka sér far,
hættunni heim. Drukknar konur eru líka í
hættu og fólk á meira að segja til að álíta það
ekki nauðgun ef drukkin kona er þvinguð til
samræðis. Ögrandi klæðnaður hefur líka þótt
afsökun fyrir nauðgun. Staðreyndin er samt sú
að nei þýðir alltaf nei, sama hverjar aðstæö-
urnar eru.
Okkur konum hættirtil að segja: „Þetta kem-
ur ekki fyrir mig.“ Við erum því oft andvara-
lausar. Algengt er að konur, sem hefur verið
nauðgað, segi eftir á: „Mér fannst hann eitt-
hvað skrítinn en gerði mér ekki grein fyrir hvert
stefndi." Það er mikilvægt að greina hættu-
merkin og læra að taka mark á „bjöllunum"
sem hringja þegar hætta steðjar aö. Það er
ekki síður nauðsynlegt að vera vakandi fyrir
umhverfinu. Við getum til dæmis gert heimili
okkar öruggari fyrir innbroti og gætt þess aö
leggja aldrei bílnum okkar nema þar sem góð
lýsing er, svo dæmi sé tekið. Eins er mikilvægt
að konur kunni að skipta um dekk á bíl, til þess
að þurfa ekki að reiða sig á ókunna menn,
kannski á óupplýstum vegarköflum aö kvöld-
eða næturlagi. Það eru óteljandi atriði sem ber
að hafa í huga og á þau er einmitt bent á sjálfs-
varnarnámskeiðunum. Engin okkar getur sagt
með neinni vissu: „Þetta kemur ekki fyrir
mig." “
Konur, sem sækja námskeið Bjargar, hafa
sem betur fer ekki aliar að baki reynslu af
nauðgun. En óneitanlega verða þær sem þeg-
ar hafa orðið fyrir líkamsárás, sem og hinar,
öruggari og standa ólíkt sterkari að vígi eftir
námskeið sem þetta.
„Það er sama hvort kona, sem lærir
sjálfsvörn, er þrettán ára eða sjötug," segir
Björg. „Það þarf ekki líkamlegan styrk eða
burði til að verja sig. Það á heldur ekki við að
kona sem sækir námskeiðiö sé með krafta-
dellu, eins og sumum hefur verið núið um
nasir. Því fylgir þó mikil ábyrgð að kunna
sjálfsvörn. Það má ekki misnota hana. Þekk-
ingin er ekki til að auka á ofbeldi heldur til að
draga úr því.“
Á námskeiðunum eru kennd ýmis brögð
sem mætti kalla götubrögð eða fantabrögð.
Þau ber aðeins að nota ef ýtrustu nauðsyn ber
til. Þau felast í að konan notfærir sér við-
kvæma staði karlsins. Kennt er að beita hand-
tösku, lykli og hnefa, svo eitthvað sé nefnt.
Markmiðið er að geta meitt árásarmann nóg til
að fá tíma til að komast í burtu. Þungamiðja
karls eru axlirnar. Konum er kennt að nýta sér
þá vissu og að nýta sér sína eigin þungamiðju.
Frh. á næstu opnu
26 VIKAN 26. TBL1991