Menntamál - 01.12.1942, Blaðsíða 43

MENNTAMÁL
105
og hinnar íslenzku alþýðumenningar. Öldum saman var
byggðin að mestu dreifð um sveitir landsins. Fjölmenn
sveitaheimili fóstruðu fremur fábreytta en sterka menn-
ingu. Börn og unglingar vöndust við fjölbreytt störf við
framleiðslu heimilanna, en höfðu að öðru leyti næði til
eigin athafna og athugunar.
Nú eru ástæður orðnar á annan veg. Fólkinu hefir fækk-
að í sveitum, en fjölgað við sjó. í kaupstöðunum er að-
staðan örðug um uppeldisstarfið á heimilunum. Á flestum
heimilum sveitanna er og fámennara en áður og fram-
leiðsluhættir nokkuð breyttir. Þess vegna eru sveitaheim-
iiin víða orðin veikari uppeldisstofnanir en áður.
En hjóli tímans verður ekki hverft aftur á bak.
Hinum breyttu viðhorfum og nýju kröfum hefir verið
mætt með stofnun og starfsemi barnaskólanna. Þeir eru
í senn fræðslustofnanir og uppeldis, sem koma heimilun-
um til hljálpar.
Barnafræðslan er nú að mestu komin í hendur skólanna
og áhrif þeirra á uppeldið þau ár, sem skólaskyldan stend-
ur, verða æ meiri, eftir því sem starf þeirra eykst.
En hvað tekur við, þegar þeirri skólagöngu er lokið?
Framhaldsskólana sækir ekki nema nokkur hluti æsk-
unnar. Heimilin í kaupstöðunum hafa mjög veika aðstöðu
um aga og uppeldi unglinganna. Þá vantar stundum verk-
efni við hagnýt störf, en leita að jafnaði út í fjölmennið
og eiga þá opna leið út á braut athafnaleysis og óreglu.
í sveitum eru aðrar aðstæður. Þar eru ærin verkefni
fyrir unglinginn að svala starfsþrá sinni. En fækkun fólks
á heimilunum veldur því, að fásinni vex, ef samgöngur
og samvinna eykst ekki utan þeirra. Fásinnið ýtir svo
undir öfugstreymi í þjóðfélaginu, örvar flótta unga fólks-
ins úr sveitum, sem veldur því að örðugleikar aukast þar,
en framförum fækkar jafnframt því að atvinnuleysi eykst
í kaupstöðunum.
Unglingur, sem lokið hefur fullnaðarprófi barnaskól-