Menntamál - 01.04.1961, Side 19

MENNTAMÁL
9
framfara í stjórnmálum, efnahag, tækni og menningu.
Allar þessar framfarir eru að sjálfsögðu af erlendum toga
spunnar. Það er ekkert sérstaklega íslenzkt við sjálfstæði
eða við það að menn hafi í sig og á og búi í sæmilegum
húsakynnum, ekkert sérstaklega íslenzkt við bætt fram-
leiðslutæki eða við skóla og menntun. Hinsvegar urðu
sérstakar kringumstæður þess valdandi, að á íslandi fékk
þessi samvestræna þróun á sig mjög séríslenzkan svip.
Landið var tæknilega, fjárhagslega og menningarlega
svo frumstætt, að heita mátti að allar breytingar, á hvaða
sviði sem var, stefndu óhjákvæmilega í eina átt: fram
á við. Hver maður sem á skóla gekk skilaði fjárhagsleg-
um arði. Hver efnahagsleg umbót skapaði ósjálfrátt nýja
menntun. Hvert nýtt skáld þokaði stjórnmálabaráttunni
fram á við, og hver nýr stjórnmálasigur skapaði skáld.
Allir þættir þjóðlífsins, efnalegir og andlegir, voru órjúf-
anlega tvinnaðir. Verkefnin voru óteljandi, og þau lágu
beint við. Engan mann mátti missa; autt rúm beið hvers
þess er betur gat eða betur vissi en annar. Einhæfir at-
vinnuvegir sköpuðu allri þjóðinni sömu hversdagsreynslu
og sömu viðhorf. f sjálfstæðisbaráttunni átti þjóðin sam-
eiginlegan málstað, sameiginlegt takmark, sem enginn
gat villzt á, hversu svo sem menn greindi á um leiðir. Og
sá efnahagslegi og menningarlegi ávinningur, sem sigldi
í kjölfar hvers stjórnmálasigurs, gaf stjórnmálabarátt-
unni gildi langt út fyrir sitt eigið þrönga svið.
Ekkert var eðlilegra en að þær kynslóðir, sem að þess-
um framförum stóðu, yrðu framsæknar og bjartsýnar,
fullar af þreki og eldmóði. Ekkert var eðlilegra en að þess-
ar kynslóðir arfleiddu okkur að trú á meiri og meiri fram-
för, á sjálfsögð viðfangsefni, á náin tengsl hinna ýmsu
þátta íslenzks þjóðlífs.
Og ekkert er heldur eðlilegra en sú staðreynd, að við
stöndum uppi hálfráðalausir með þennan arf. Raunar
er of snemmt að tala um arf. Hin síðasta þessara kynslóða