Fróði - 01.09.1913, Blaðsíða 32

32
FROÐI
ía.1 I. ,
I'œðan er eldsneyti.
Menn sjá það undir eins, ef m-enn hugsa um þaí?, aS þaS er
svo ákaflega árí'Sandi aö þessi dásamlega vél mannsins, líkaminn,
geti unniö svo húm þurfi ekki aö standa. En til þess þulrfa æö-
amar og alt þaS kerfi aS vera í bezta lagi, meS fullu samdráttar
og þenslu-afli, annars geta þær ekki gegnt starfi sínu, ekki fram-
kvæmt boS tauganna eSa líffæranna, sem stjórna þeim. Eins get-
um vér ekki hugsaS oss aS líkaminn eSa vél þessi sé í góSu lagi,
ef eldsneyti er rutt í hann miklu meira en hún þarfnast og hún
hituS meira en hún þolir.
Þegar svo er, þá stýflast 'rennurnar, sem flytja rusliS út úr
líkamanum. Þær fyllast þá af ruslinu, rétt eins og stórar pipur
fyllast af sóti og ekkert gengur út um þær. En sé þá haldiS áfram
aS kinda, þá fer eins og í stofunni, þegar ofnpípurnar eru fullar
af sóti og reykurinn fylli!r húsiS svo aS ólíft verSur inni.
En nú skulum vér sjá, hvort hægt er aS fræSa menn um þaS,
hvort þeir láti í vél þessa hiS rétta eldsneyti eSa ekki og hvaS þeir
skuli láta mikiS í hana.
FæSategundirnar eru af þessum þremur flokkum: proteids
('holdmyndandi efnij, fita og carbohydrates ('kolasamböndj. Fitan
og carbohydrates hafa í sér carbon, hydrogen og oxygen. Protein
hefir hin sömu efni, en nitrogen aS auk. Ilin vanalegu carbohydröt
eru sykurtegundir allar og mjölefni, sem hafa í sér límsterkju
('starchj. ASal-protein-efnin em kjöttegundir, mjólk, ostur og egg,
svo er og protein í korntgeundum öllum og mikiS í hnotum og
baunum.
Allar þessar þrjár fæSutegundir, leggja líkamanum til elds-
neyti aS sýrast eSa brenna. En svo er annaS mjög mikilsvarS-
andi starf, sem protein-efnin eSa holdgjafa-efnin hafa á hendi,
Þau flytja líkamanum nitrogen til þess aS búa til nýtt hold eSa
nýjar cellur í vöSvana og annarstaSar í likamanum, í staS þess
sem daglega slitnar og eySist og flutt ér út úr líkamanum meS
blóSinu og á annan veg. Líkaminn rýrnar og eySist, ef hann hefir
ekki nóg af holdmyndandi efnum. •