Eimreiðin - 01.04.1923, Blaðsíða 7

eimreiðin
NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA
135
L. að hann, snillingurinn og skörungurinn varð ekki metinn
eftir þeim mælikvarða, sem þröngsýni danskrar menningar og
dansks forms vildi á hann leggja. Og um leið fann hún, að
hún átti nokkuð sjálfstætt í andlegu lífi sínu, og það þess
T'ert að eiga og varðveita. Og því kemur von bráðar upp sú
hugsun — og það í fullri alvöru — að eignast sjálfstætt mál,
í>ótt öllum væri það óljóst, á hvern hátt það skyldi reist.
Langt var síðan einstakir menn höfðu komið auga á, að
^orska alþýðumálið átti bæði auðlegð og fegurð til í fórum
sínum. Þegar 1646 hafði presturinn Christen Jensen safnað
1000 sérnorskum orðum og gefið út. 1749 gaf Erik Pon-
toppidan biskup, sem mörgum gömlum mönnum meðal okkar
Islendinga er kunnur af barnalærdóminum, út aðra orðabók,
td að vekja athygli á norska alþýðumálinu, sem honum þótti
alt í senn: fagurt, skýrt og auðugt. 1802 gaf Ðergen-stúdent-
lna Laurenz Hallager út þriðju orðabókina yfir norska al-
týðumálið, og var hún lang mest og að öllu fullkomnust.
^ðal tilgangurinn með öllum þessum orðabókum var sá, að
auðga danska ritmálið með nýjum straum úr lind norska al-
býðumálsins. Við það skyldi það vinna í auðgi, skýrleik og
frumleik (»Danskhed«), því að norsku alþýðuorðin skyldu út-
rýma þýskum og frönskum orðum. Eigi náðu þó þessir orða-
Lókahöfundar tilgangi sínum, en stefna þeirra var síðar tekin
UPP af Norðmönnum, til að skapa norskt ritmál. Merkastar
eru þessar orðabækur auðvitað vegna þess, að þær eru góð
heimild í sögu málsins, og þó eigi fullkomin, af því að þær
taka að eins upp sérnorsk orð.
Þegar Noregur var orðinn sjálfstætt ríki, var eigi nema
oðlilegt, að einstaka mönnum dytti í hug, að norska þjóðin
ætti að fá sjálfstætt ritmál. Fyrstu mennirnir, er vekja máls á
slíku, eru Jacob Aall og Johan Storm Munch. Þeir vildu taka
fornnorræn orð upp í dönskuna og gera hana á þann hátt
norska smám saman. Auðvitað var þetta ekkert annað en
barnaskapur, en hinu verður ekki neitað, að það var öllu
drengilegra en hitt, er sumir gerðu þá og síðar, að kalla
dönskuna »norsku« og vilja gera hana þannig að þjóðlegu
norsku máli.
Sá er fyrst virðist hafa gert sér það nokkurnveginn ljóst,