Eimreiðin - 01.04.1923, Blaðsíða 34

162 NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA EIMREIÐIN
legu mynd í beygingum og byggingu. Sérhvert hljóð eða beyS'
ing, sem féll niður, var hiklaust dæmt tap fyrir málið. ÞanmS
var það skoðuð afturför, að Norðurlandamálin héldu ekki
lengur fjórum föllum nafnorða og samhljóð höfðu víða skolast
burt. Þessi stefna var einvöld með norskum mentamönnum,
og var P. A. Munch höfuð talsmaður hennar. Það er enginn
efi á, að miklu réði um, hvernig Aasen lagði fyrsta grundvöll
landsmálsins, að einmitt þau árin, er hann starfaði að því, var
hann í Kristjaniu og persónulegup vinur margra mentamanna
þar. Hitt gegnir nærri furðu, hve sjálfstæður hann var gagn-
vart svo einvaldri stefnu. Skrifaði hann oft gegn öfgum hennar
og varaðist þær mikið sjálfur. Þó vildi hann, að landsmálið
væri bygt á frumlegustu orðmyndum alþýðumálsins, en vildi
hins vegar ógjarna taka upp í það nokkra orðmynd, sem al-
dauða var.
Með Vinje kemur þegar nokkur stefnubreyting um þetta.
Hann var að mestu mjög fráleitur fornaldardýrkun, og því
var eðlilegt, að hann risi gegn romantisku stefnunni í mál-
fræðinni eins og öðru. Fyrir hann hafði málið ekkert gild*
sem forngripur, heldur að eins hæfilegur búningur norskri
þjóðarsál, sem ætti að taka breytingum með menningarþroska
þjóðarinnar og hlyti að gera það. Hann áleit og fleira þjóð-
legt en það, sem gamalt var með þjóðinni. »Þjóðernið«, segir
hann, »er Ijósbrjótur með ótal hliðum. Það er ekki sannþjóð-
legt, að varna þar nýjum geislum að, heldur að láta þá brotna
á sérstakan hátt«. Hann vildi að vísu halda sambandi við for*
tíðina, en meir við anda hennar en form.
Vinje skeytti eigi heldur um það venjulega, að rita svo
hreinnorskt mál sem Aasen. Og honum var það fullljóst.
Hann hélt, að þjóðin væri orðin svo vön dönsku ritmáli, að
eigi tjáði að rita landsmálið fullhreint alt í einu — þjóðin
þyrfti að venjast því smátt og smátt. »Dölen« átti að vera
»eit Skuggsjaa av det til Norskhet kjæmpande Liv« (spegill
þroskaviðleitni norsks þjóðernis). En þessi stefna ber í sér
eigi alllitla hættu til ofmikils undanhalds, og það hefir lands-
málsmönnum oft verið borið á brýn í seinni tíð. — En þrátt
fyrir alt þetta gat Vinje oft brugðið því fyrir sig, að rita ágaet-