Eimreiðin - 01.04.1923, Page 26

154 NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA eimreiðiN
kemur ný mentahreyfing til Noregs, sem síðar átti það fYrir
sér, að styðja mjög að framsókn landsmálsins. Þegar frá upP'
hafi var það alþýðleg þjóðernisstefna, er setti mót sitt á lýð-
háskólana norsku. En fyrstu lýðháskólarnir urðu þó meir fynr
áhrifum þeirrar þjóðernisstefnu, er þeir Knud Knudsen og Ole
Vig vöktu, en stefnu Ivar Aasens. Fyrsti lýðháskólinn var
beinlínis stofnaður fyrir áhrif frá Ole Vig. En sá maður, er
brátt varð áhrifamestur meðal norskra lýðháskólamanna oS
mestur var skörungur frumherjanna — Christofer Bruun1) "
var þó í raun réttri samherji Aasens og Vinjes, þótt hann
tæki aldrei upp landsmálið sjálfur. Slíkt var líka erfitt og jafn-
vel óhugsandi fyrir skólamann meðan hreyfingin var svo ung-
En í frægasta riti sínu, »Folkelige Grundtanker*, heldur
Bruun fram alveg sömu grundvallarstefnu og landsmálsmenn-
irnir bygðu á. Þegar svo lýðháskólunum óx styrkur og lands-
málinu fylgi, tóku þeir það upp hver af öðrum og börðust
fyrir því af alefli. Enginn lýðháskóli í Noregi hefir þó gengið
fram með jafnmikilli alvöru i þeirri baráttu og skólinn í Voss,
er stofnaður var 1895. En sá skóli hefir orðið vinsælastur og
áhrifamestur allra norskra lýðháskóla.
En jafnhliða þessu hafði danskan unnið á annarsstaðar.
Hún hafði tvö höfuðvígi alþýðumenningarinnar á valdi sínu,
barnaskólana og kirkjuna. Því var sjálft alþýðumálið norska
í voða. Og glataðist það, stoðaði ekkert, þótt stofnuð vaeru
málfélög og komið upp bókmentum á landsmáli. Þetta var
landsmálsmönnum líka fullljóst, og þegar þeim vex styrkur,
hefja þeir þegar áhlaup á þessa kastala dönskunnar í Noregi-
Og eftir það er höfuðorustan um barnaskólann og kirkjuna.
Ein af höfuðástæðunum, til að Ivar Aasen hóf landsmálið,
var að hann leit svo á, að bókmál og skólamál, er lá alþýðu-
málinu norska jafn fjarri og danskan, legði hömlur á alþýðu-
menninguna. Sjálfur var hann vaxinn upp með alþýðunni og
vissi því vel hvar skórinn krepti. Þessi sama skoðun varð líka
almenn með alþýðukennurum um og eftir 1850. A kennara-
móti á Toten 1853 er það einhuga álit kennaranna, að óþjóð-
leiki ritmálsins standi mjög í vegi alþýðumenningarinnar, og
1) Um Chr. Ðr. var afbragðsgóð grein í Eimreiðinni nýlega.