Eimreiðin - 01.04.1923, Side 33

ElMREIÐIN
NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA
161
Einnig bygði Aasen ritmál sitt alveg á sveitamálinu, af því
að hann taldi borgamálið hafa orðið fyrir alt of miklum út-
tendum áhrifum til að verða norskt mál. Af þessum ástæðum
er eðlilegt, að gömlu andstöðustefnurnar tækju höndum saman.
Hins vegar var eigi annað hugsanlegt, þegar til lengdar lét,
en að ritmálið yrði fyrir jöfnum og stöðugum áhrifum frá tal-
málinu, er stóð því næst, þ. e. norska borgamálinu. En borga-
rnálið varð hins vegar fyrir meiri og meiri áhrifum frá sveita-
málinu eftir því, sem fólkstraumurinn úr sveitunum til borg-
anna og virðing sveitanna fyrir eigin menningu óx. Norsku
fithöfundarnir, sem þessari stefnu fylgdu, með Björnson í
broddi fylkingar, tóku upp fjölda norskra orða, þótt þeir héldu
Hst við dönsk mállög. Og undir danska stakknum sló norskt
hjarta með meiri og meiri krafti. Þegar þjóðernisöldurnar risu
sem hæst, kringum 1905, fanst þjóðinni ekki lengur vært í
bessum stakki, og 1907 kastaði »ríkismálið« (riksmaal), eins
°9 borgamálið er venjulega kallað, danska hamnum að miklu
leyti með nýrri réttritun og talsverðum brigðum frá danskri
málfræði. 1917 var annað stökk tekið í sömu átt og það svo
tangt, að óhætt er að segja sögu dönskunnar lokið í Noregi.
Ríkismálið hefir nú verið sniðið að mestu leyti eftir norsku
borgamáli, og stendur alveg sem sérstakt mál, næstum eins
líkt landsmálinu og sænsku sem dönsku. Þetta mál er nú lög-
boðið í skólum, sem hafa ríkismál að aðalmáli, en auðvitað
halda gamlir rithöfundar, sem vanir eru dönskunni eða gamla
ríkismálinu því áfram, að skrifa á því máli, og það hefir líka
rnikil ítök í blaðamálinu.
Landsmálið hefir einnig tekið miklum breytingum, síðan Ivar
Aasen lagði það fyrst fram. Jafnvel Aasen sjálfur breytti tals-
vert um stefnu. Þetta er mjög eðlilegt, þar sem um frumsmíð
er að ræða, en enn þá eðlilegra er það þó, þegar þess er
9ætt, að í raun réttri voru það tvær og að mörgu gagnstæðar
stefnur, er hrundu landsmálinu af stað. Fyrir Aasen var það
' fyrstu aðallega þörfin á ritmáli, sem stæði alþýðunni nær en
danskan og væri um leið hentari búningur norskri þjóðarsál.
En hins vegar varð hann mjög snortinn af »romantisku« stefn-
imni, er þá var ríkjandi í málvísindum. Sú stefna var í því
fólgin, að telja málið því betra, er það hélt betur sinni frum-
n