Eimreiðin - 01.04.1923, Page 28

156
NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA
EIMREIÐIN
út á við og inn á við, varð að styðjast við sjálfstæða menn-
ingu. Um og laust eftir 1880 varð þessi barátta milli kon-
ungsvaldsins og sambandsmanna á aðra hlið og sjálfstæðis-
manna á hina sérstaklega hörð. Hitann í baráttunni má sjá a
því, að kaupmenn í Kristjaníu drógu niður gluggatjöld sín, er
Björnson hélt ræðu við styttu Wergelands 17. maí 1881. Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem þá var í minni hluta, vildi fá meira
frelsi fyrir alla norska menningu, og þá um leið norskt mál,
en sambandsflokkurinn, sem var sænsklundaður í stjórnrnálum
og dansklundaður í menningarstefnum, barðist á móti. Þetta
stríð leiddi til þess, að frjálslyndir menn í landinu söfnuðust
betur um kröfuna um norskt mál en ella. Þegar sjálfstæðis-
menn, með Sverdrup sem forsætisráðherra, tóku við völdum
1884, var það því mikill sigur fyrir landsmálið. Þetta var Öll-
um landsmálsmönnum ljóst, og höfðu þeir viðbúnað um ah
land að neyta sigursins. Á fjölda funda 1883—’84 bar þjóðin
fram kröfuna um, að norskt mál skyldi fá jafnrétti við dönsk-
una í skólum, kirkju og við embættisgerð. Einkum komu
þessar kröfur fram á kennarafundum. Allra skýrast komu þmr
fram á kennaramóti í Sogni haustið 1884, og þegar málið var
tekið til umræðu í stórþinginu árið eftir, voru það ályktanir
þess fundar, er einkum voru hafðar til uppistöðu. En þó var
það stjórn »Det norske Samlagets«, sem lagði málið fram, enda
höfðu málfélögin starfað mjög mikið í þessari baráttu, og fra
þeim var aldan runnin að mestu. En eins og við mátti búast,
fékk málið góðar viðtökur í stórþinginu, og 12. maí 1885 var
samþykt með 78 atkv. gegn 31, að landsmálið skyldi fá jafn-
rétti við ríkjandi ritmál í skólum og kirkju.
Þetta hafði þó ekki skjótar breytingar í för með sér alt i
einu. Bæði prestar og aðrir embættismenn börðust eindregið
móti því, og barnaskólarnir voru ekki við búnir að taka lands-
málið upp með festu og einurð. Til þess höfðu þeir alt of lítí®
glöggvað sig á málinu enn þá, og svo vantaði kenslubækur-
Fyrsta stafrofskver á landsmáli hafði að vísu verið prentað
1880, og var þá þegar farið að nota það í ýmsum sveitum-
En aðrar kenslubækur voru ekki til. Og svo höfðu menn ekki
gert sér fullljóst, á hvern hátt jafnrétti dönskunnar og lands-