Eimreiðin - 01.04.1923, Page 19

EIMREIÐIN
NORSK Þ]ÓÐERNISBARÁTTA
147
ljóðin hans, sem urðu mjög vinsæl með alþýðu. En alt af hélt
Aasen áfram vísindastarfsemi sinni, og vorið 1856 kom enn
fram nýr ávöxtur hennar, safn norskra málshátta. Það safn
var auðvitað á ritmáli Aasens og bókmenfum þess því nýr
fengur.
1856 var málstríðið enn vakið upp. Fyrst eru það einkum
Sömlu stefnurnar frá 1831—36 og 1852, sem berjast. Sú
barátta er svipuð og fyr, en tæpast eins hvöss. Merkast af
bví, sem nú kemur fram í þessu stríði, er ritgerð Aasens
»Om Dannelsen og Norskheden«, og er hún rituð gegn þeirri
skoðun mentamannanna, að allar tilraunir, til að laga ritmálið
eftir norsku alþýðumáli, séu menningu þjóðarinnar skaðlegar.
Ritgerðin er rólega skrifuð en af afburða festu og skýrleik,
°S stundum er ekki laust við, að kenni smáhæðni gagnvart
skoðunum mótstöðumannanna, er ekki missir marks. Ritgerðin
er skrifuð til að sýna, að danskan sé ekki slíkt menningar-
wál, að hámenningin norska geti ekki fengið norskan búning
jafn góðan, og svo sé allri alþýðumenningu skaðlegt, að mun-
ur talmáls og ritmáls sé svo mikill, sem alt af hljóti að verða,
uieðan hún sé einráð í norskum bókmentum. Svo heldur
bann fram þeirri skoðun, að sú menning ein sé sönn, sem
vaxin er út frá insta eðli þjóðarinnar — alt annað sé að eins
á lónni og litur einn. Og hann eggjar alþýðuna gegn útlendu
uienningunni og til að halda uppi sinni eigin menningu og
•uáli í tali og riti. Og svo þegar hann gefur út þýðingu Frið-
tjófssögu á máli sínu haustið 1858, er farið að snúa vopnun-
um gegn honum. Nú hefir hann líka fengið ýmsa samherja,
sem um munar, t. d. Aasmund Olavson Vinje, sem hefur fyrsta
blaðið á ritmáli Aasens, og nú er farið að kalla »landsmálið«
(iandsmaal). Og næstu árin er stríðið heitara en nokkru sinni
fyr. Aasmund Vinje var líka alt annað en friðsemdarmaður,
°2 það er hann, sem mest lætur til sín taka í þessu stríði.
Liðsauki sá, sem landsmálið fær um þessar mundir, er að
uokkru leyti að þakka nýjum straumhvörfum í norsku þjóðlífi.
Eftir 1848 og þá hugsjónaöldu, er fór í kjalfar febrúarbylt-
’ugarinnar, kom andkast með meiri efnishyggju og skilningi á
bví, sem hagkvæmt var. Af því leiddi í fyrstu, að margir
uientamenn og andlegir forgöngumenn þjóðarinnar mistu mjög