Eimreiðin - 01.04.1923, Qupperneq 17

eimreiðin
NORSK ÞJÓÐERNISBARÁTTA
145
09 var nú enn skæðari en fyr, því að hann var í augum
allrar þjóðarinnar ókrýndur konungur vísinda- og mentamann-
anna. Sá flokkur, er honum fylgdi, og það voru allflestir
mentamennirnir, skoðaði sem fyr þessa stefnu allri menningu
fjandsamlega og stríðið var nú engu vægara en 1831—’36,
enda höfðu mótstöðumennirnir nú gagnstæða hugsjónastefnu
að berjast fyrir, »Skandinavismann«.
Þegar einmitt svona stóð á, má það nærri undarlegt heita,
að þetta rit Aasens, »Pröver af Landsmaalet i Norge«, vakti
ekki til nýs vopnagnýs. En til þess voru ýmsar ástæður. Það
var að miklu leyti vísindalegt rit. Fyrst voru sýnishorn af
ýmsum norskum mállýskum, og síðar komu smáritgerðir og
þýðingar á því máli, er Aasen vildi gera að ritmáli þjóðar-
innar, um ýms og ólík efni. Þýðingarnar voru t. d. smákaflar
úr sagnfræðis- og heimspekisritum og svo ljóð eftir Shake-
speare, Schiller og Byron,. og vildi Aasen sýna með því, til
hvers inálið gæti dugað. Aasen var líka um þessar mundir
mjög vinsæll með norskum mentamönnum, vegna vísindastarfa
sinna. Svo var stefnan, sem hann reisti hér, í ýmsum mikil-
vægum atriðum í samræmi við grundvallaratriði þeirra stefna,
er þá voru mestu ráðandi í málfræði, og norsku vísindamenn-
irnir með Munch í broddi fylkingar fylgdu. Aasen vildi láta
ritmálið nálgast fornmálið eins og mállýskurnar frekast leyfðu,
■og stóð því mjög nærri þeirri stefnu, sem Munch flaggaði
nieð 1832 og oft síðar í málstríðinu. En mestu skifti þó vafa-
laust, að Aasen stóð hér einn og sérstakur, og því hefir víst
fáum dottið í hug, að þetta ritmál hans myndi nokkurn byr
fá. Það mun frekar hafa verið skoðað sem draumur, en sem
djúp og vakandi alvara.
Og svo hafði storm málstríðsins heldur tekið að lægja, er
Titið kom fram. Málstefna Knud Knudsens og Ole Vigs hafði
heldur raunar aldrei verið nema uppreisn gegn ríkjandi stefnu,
or þá var uppi á Norðurlöndum, »Skandinavismanum«. Sú
stefna átti rót sína að rekja til Danmerkur og var einskonar
andkast og vörn gegn þýskum uppreisnaranda suður í her-
fogadæmunum og þýsku ofurvaldi, og hún fekk einnig stuðn-
*ng í þeirri hættu, er vofði yfir Svíþjóð og Noregi frá Rúss-
íandi. Einnig hafði rómantiska stefnan í skáldskap og málvís-
10