Eimreiðin - 01.07.1927, Síða 110

302
RITSJÁ
EIMREIÐIN
trúarjáfningunni. SkoÖun hans var sú, að postullega trúarjáfningin hefði
þau atriði inni að halda, sem kristnir menn hlytu að hneykslast á, ef
hinn ríkjandi skilningur kirkjunnar fengi að ráða. Nefndi hann þar til
annað eins atriði og meyjarsonernið. Deilunni út af postuliegu trúar-
játningunni lauk svo, að „þegar 19. öldin gekk til grafar, mátti heita, að
flestir háskólaguðfræðingar þýzkir, bæði af stefp.u íhaldsmanna og frjáls-
lyndra, hefðu skipað sér við hlið Harnacks í þessu máli“, eins og Jón
biskup Helgason kemst að orði í fyrnefndum formála.
Bók sú, sem hér birtist í íslenzkri þýðingu, er safn af fyrirlestrum,
sem Harnack hélt við Berlínarháskóla veturinn 1899—1900, um eðli
kristindómsins (Das Wesen des Chrístentums). Fyrirlestrar þessir komu
út í fyrsta sinn sumarið 1900 og vöktu mikla athygli og deilur. And-
stæðingar Harnacks vildu stimpla höfundinn háskalegan vantrúarmann,
en það tókst ekki. Augu manna hafa æ betur verið að opnast fyrir því,
að rifið er „stórfeld vörn fyrir fagnaðarboðskap Jesú“.
í ýmsum atriðum hafa trúmálaskoðanirnar skýrst og tekið breytingum
til bóta, síðan Harnack reit þessa bók. Birtu hefur brugðið yfir, þar
sem áður var myrkur. Fjölmargt í Nýja testamentinu, sem mentamenn
fyrir og um aldamótin síðustu gátu með engu móti samrýmt skilningi
sínum á tilverunni, er í augum margra nútíðarmanna vel skiljanlegt.
Harnack hefur ekki fremur en aðrir komist algerlega hjá því, að vera
barn sinnar tíðar. En hann er brautryðjandi hins nýja tíma í guðfræði,
og maður hlýtur að dáðst að skarpskygni hans, víðtækri þekkingu hans
og hæfileika til að sýna lesendunum kjarna hinnar kristnu trúar. Og þó
er það auðmýkt hans gagnvart Kristi og ást hans á fagnaðarerindinu
hreinu og óspiltu, sem hrífur oss mest. Eftir að hafa farið hamförum
um heima kristnisögunnar, alt frá upphafi fram til vorra daga, skýrt alt
og skilið hveitið frá hisminu, verður niðurstaða hans sú, að kjarni
kristindómsins sé öllum öðrum boðskap æðri. En sá kjarni sé kær-
leikurinn til guðs og náungans. Hann einn gefi lífinu gildi. Það er
eftirtektarvert, að annar eins vísindamaður og Harnack lýkur bók sinni
með þeirri yfirlýsingu um vísindin, að þau séu að vfsu dýrðleg, fræði
oss um sfaðreyndir, leiði mótsagnir í ljós, setji fyrirbrigði í samband
hvert við annað og leiðrétti blekkingar í heimi skynjunar vorrar og
hugmynda, en ein út af fyrir sig geti þau ekki komið í stað trúarinnar,
vonarinnar og kærleikans. Þessi niðurlagsorð Harnacks, koma þau ekki
vel heim við skoðanir allra mestu anda mannkynssögunnar: að þrátt
fyrir síaukna þekkingu séu alt af eftir ókönnuð hinsfu rökin, og að