Eimreiðin - 01.10.1953, Qupperneq 9

EIMREIÐIN
VALTÝR Á GRÆNNI TREYJU
245
íyrir sér, hvort rengingar á sannfræði sögunnar nú á tímum geta
staðizt, hvort gamla fólkið, sem sagði þessa sögu í gegnum 2—3
®ttliði, gat hafa búið hana til, eða fært til aðra fjarlægari sögu
a nærri tíma með viðeigandi breytingum, svo að hér verði mann-
fræði tímans, sem hún á að hafa gerzt á, eðlilega ekki til staðar.
Slíkt gat skeð, og munu finnast dæmi um og þá helzt ævintýra-
s°gur, sem aldrei hafa verið vel virkilegar í hugum manna. Hér
er því naumast um slíkt að gera, því að sagan er í öllum anda
hin virkilegasta og minjarnar (beinin) ólygin teikn um mann-
legan atburð.
Ég er fæddur og upp alin í þeim fjórðungi, sem saga þessi
gerðist, Austurlandi, og á þeim tíma, sem hver maður, er kominn
var til vits og ára, vissi um atburði þessarar sögu, svo sem um
getur verið að ræða, er maður segir manni frá. Ég tek það til
hffima, sem næst mér er, mitt fólk, sem ég hef trúað um svo
mörg fræði, sem það hafði á tungu, og ólogin, er mér hefur síðan
reynzt. Þetta fólk á Austurlandi staðbatt auk heldur atburðinn
Vlð vetur, svokallaðan Valtýsvetur. Það vissi, að hann var 1754
°g olli felli og manndauða. Þetta hafði Valtýr sagt fyrir, er hann
gekk í snöruna, og það er óhugsandi, að þetta nafn hefði komið
UPP á þetta harðæri, hefði ekki minnisamur atburður, sem snerti
einhvern Valtý, orðið um leið eða í byrjun þess. Þessa fræði um
yeturinn hafði uppi fólk ekki síður á Vopnafirði en Fljótsdals-
héraði, þar sem atburðurinn gerðist. Má af þessu marka, að víða
Þekktu menn til sögunnar, og hver maður, sem nefndi Valtýsvetur,
Vlssi af hverju nafnið var dregið, meira eða minna ljóst. Sögu-
Vltneskjan um Valtý var almenningseign fram til síðustu alda-
móta, en margra eftir það, og eftir hinum venjulegu leiðum,
að maður sagði manni frá. Ef litið er aftur á móti á það, hvað
Sagan fór margra á milli í þessari gjörð, má benda á þetta: Amma
t*1111, Margrét Sigurðardóttir á Geirólfsstöðum, var mikil fróð-
Jeikskona, svo jafnað var til og í vitnað um það, sem langt bar af.
Éún var fædd snemma árs 1824. Amma hennar var Margrét Jóns-
hóttir pamfíls, hálfsystir Hermanns í Firði. Hún var fædd á
Tókastöðum í Eiðaþinghá 1766 eða 3 árum fyrr en hinn seinni
Valtýr var af lífi tekinn. Hún lifði til 1852 og voru þær nöfn-
Urnar lengi saman á Mýrum í uppvexti þeirrar yngri. Margrét
Jónsdóttir var gáfukona, fróð og minnug, og kenndi hinni yngri
^argt það, sem oftast fer í gröfina með hverri kynslóð, af því
að enginn er til að nema, eða hirðir um að nema. Margrét Sig-
Urðardóttir vissi um þennan atburð, án efa frá nöfnu sinni, fyrir