Eimreiðin - 01.10.1954, Síða 20

252
UM LISTSKÖPUN FYRR OG NÚ
EIMREIÐIN
koma þannig í ljós, að sá isminn, sem tekur við af öðrum eldri,
er ætíð afturkast gegn einstrengingshætti hans, og heldur þetta
áfram í sama fari með hverjum nýjum isma.
Menntasetur (akademy) í list og listskólar urðu fyrst til á
endurfæðingartímabilinu. í þeim ígrunduðu menn einkum
mannslíkamann. Kennararnir höfðu sínar forskriftir, sem þeir
létu nemendurna fara eftir. Þannig höfðu menn öldum saman
haft þann sið að mála skugga í snjó brúna. Nokkrir franskiv
málarar, sem voru orðnir leiðir á mygluloftinu í málaraklef-
unum sínum, tóku þá eitt sinn upp á því að fara með málara-
grindurnar sínar út í góða veðrið og uppgötvuðu um leið, að
skuggarnir á snjónum voru bláir og að himininn var líka blár.
Þeir máluðu því skuggana bláa og héldu svo sýningu á mál-
verkum sínum. Áhorfendur skellihlógu að þessum málarafíflum,
sem ekki sáu, að skuggarnir á snjónum eiga að vera brúnir,
eins og menn höfðu málað þá öldum saman. Menn hlógu sig
máttlausa, svo þeir urðu að setjast flötum beinum á gólfið, þa1'
sem engir stólar voru í sýningarsalnum. Nú vita allir, að litir
skugga eru endurvarp frá litum ljósgjafans, og úti á jörðinm
af bláma geimsins.
í sögulegum málverkum var tilefnið, þ. e. mótívið, talið mikil-
vægara en sjálf útfærsla þess á léreftinu. Eftir að listamaður-
inn hafði uppgötvað lifandi náttúruna utan vinnustofunnar,
tók hann að mála úti undir berum himni. Einn þessara málara
var Monet, sem sagði eitt sinn, að hann reyndi alls ekki að
gera eftirmynd af náttúrunni, heldur málaði hann þau áhrif
(impression), sem hún hefði á sig, en þessi ummæli urðu til
þess að tekið var að nefna það „impressionisma11, að listamaður-
inn málaði áhrifin, sem fyrirmy-ndin hafði á hann. Aðrir lista-
menn komu þá til skjalanna, vildu telja sína eigin tilfinningu
þýðingarmeiri en fy-rirmyndina og kölluðu sig „expressionista1 •
Hér var það tilfinning mannsins gagnvart fyrirmyndinni, sem
réði, gagnstætt því sem var hjá impressionistunum. Jafnfranit
þurfti að hreinsa til á litaspjöldum og taka upp bjarta liti í stað
hinna dökku og brúnleitu. Menn tóku upp nýtt litróf, máluðu
í regnhogalitum og létu í veðri vaka, að vísindin legðu sinn
skerf til viðgangs listarinnar með því að opna listamanninum
nýjan skilning á litasamsetningu og litavali, og varð úr þessu