Eimreiðin - 01.01.1966, Page 26

14
ElMRElÐlN
milli liins þjóðlega-frjálslynda flokks og þjóðernissinnanna. Dan-
mörk er, eins og kunnugt er, gamalt yfirráðaríki, sem hefur tekið
að erfðum tilhneigingar í þá átt, en nýi tíminn, tími lýðræðisins>
ásetti sér að víkja slíkum tilhneigingum til hliðar, og það er verk
Grundtvigs, að þessi sögulega þróun varð að veruleika: Að breyta
Danmörku úr yfirríki í þjóðlegt lýðræðisríki. Þess vegna hafa lýð-
háskólarnir haft mikil áhrif á að skapa raunverulegt lýðræði innan
nærri því allra stjórnmálaflokka í Danmörku á seinni tímum. En
þessir þjóðlegu baráttumenn áttu fáa sérfræðinga í handritunum-
Þeir óskuðu eftir því, að Danmörk skilaði íslendingum aftur hand-
ritunum af tilfinningaástæðum, og margir höfðu grun um, að ha-
skólamennirnir væru fulltrúar fyrir gamla valdapólitík. En það,
sem á skorti, voru sannanir gegn skoðunum vísindamannanna, sem
höfðu takmarkaðan skilning á málefnum íslands í sambandi við
Danmörku.
Þá komu bækur Bjarna M. Gíslasonar. Hann afhjúpaði hlut-
drægnina, þögnina um þýðingarmikil atriði og útúrsnúningana i
upplýsingum vísindamannanna um Island, á hóflegan og sannfær-
andi hátt. Það er nauðsynlegt að þekkja eitthvað til sögu dönsku
þjóðarinnar, eins og drepið var á hér að framan, til þess að skilja
til fulls viðtökurnar, sem bækur Bjarna hlutu hjá almenningi 1
Danmörku. Það var tekið á móti þeim eins og kærkominni gjöf-
En þetta hefði þó farið öðruvísi, ef Bjarni hefði ekki þegar verið
þekktur. Hann var löngu kunnur sem höfundur skáldsögunnar „De
gyldne tavl“ (Gullnar töflur), ljóðasafnsins „Stene pá stranden“ og
margra bóka um ísland. Og þó hefði höfundarnafn hans ekki
verið nóg til þess að vekja traust á honum, ef hann hefði ekki sýnt
skilning á baráttu danskrar alþýðu við gamla valdhafa í landinu
sjálfu í fjölmörgum fyrirlestrum. Starfsemi hans hafði að aðal-
markmiði að skapa þjóðlegan her, og því var það, að bækur hans
vöktu svo mikla athygli. Nú var hægt að láta hendur standa fram
úr ermum.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að margir hafa unnið að
því að leysa handritamálið, einkum íslenzkir stjórnmálmenn, og
það löngu áður en Bjarni M. Gíslason lét það til sín taka. Enginn
getur heldur neitað því, að danskir lýðháskólamenn unnu í sam-
ræmi við aldagamla norræna hefð, sem þeir ætíð hafa haft að leiðar-
Ijósi. Einnig jafnaðarmennirnir og aðrir frjálslyndir stjórnmála-
flokkar í Danmörku eiga marga íslandsvini í röðum sínum og