Eimreiðin - 01.01.1966, Blaðsíða 37

EkSISTENTIALISMINN EÐA TILVISTARSTEFNAN
25
Hann hefur á engan að treysta nema sjálfan sig. Hann á ekkert
niark að keppa að, nema það sem hann getur sjálfur upp hugsað.
Það er enginn Guð til, öll siðferðileg verðmæti eiga rætur að rekja
öl mannsins sjálfs. Lífið er tilgangslaust og keppir ekki að neinu
^ðra.
Óneitanlega dapurleg lífsskoðun. En hún er flutt af fullkominni
hreinskilni og án minnsta yfirlætis. Hann hefur kjark til að viður-
henna hver sé raunverulegur fylgifiskur guðsleysis. Það er bölsýni,
sem nálgast örvilnun.
Ýmsir, sem eru sama sinnis, reyna stundum að dylja vonleysi
sitt, leggja gjarnan á flótta undan tómleikanum, láta berast út í
hringiðu fánýtra skemmtana eða nautna, hefja kapphlaup um auð
°g völd, taka upp dýrkun einhvers konar skurðgoða og fullnægja
þar með trúarþrá sinni.
Annað sem eksistentíalistar. leggja áherzlu á, er að hver einstakl-
ingur sé gæddur frjálsum vilja til að velja sinn eigin veg. Við
hlasa á hverju augnabliki ótal möguleikar, það sem gildir ei að
Velja þá réttu. Enginn er fyrirfram ákveðinn til eins eða neins,
það er fyrst tíminn, sem er að líða, er sker úr um, hver niðurstað-
an verður. Það sem gildir er að velja rétt, það hefur hina miklu
úrslitaþýðingu.
En þetta valfrelsi, þetta óskoraða frjálsræði hlýtur að skapa ótta
hjá hverjum manni og ábyrgðartilfinningu, þar sem vitað ei að
niðurstaðan hefur ekki eingöngu afleiðingar fyrir mann sjállan,
heldur fyrir aðra menn og það jafnvel fyrir heilar þjóðir.
Eins og drepið hefur verið á, berjast eksistentíalistar gegn flokka-
ntyndunum um fastmótaðar kennisetningar, hvort sem er í trú,
heimspeki, stjórnfræði eða list. Allt telja þeir þetta hefta fielsi
hvers til að hugsa, taka mikilsverðar ákvarðanir og leita sannleik-
ans eftir eigin leiðum. Þeir hvetja miskunnarlaust til nýs mats
allra gamalla verðmæta.
Þessa gætir sérstaklega víðs vegar í skáldskap þeirra, að yfir viður-
hennd lífsviðhorf er varpað nýju óvæntu ljósi, margþvæld, útslitin
orð og orðatiltæki sýnd í nekt sinni og innihaldsleysi.
í leikriti Arabells, Morgunverður á víðavangi, er brugðið upp
niynd, sem sýna á meðal annars blekkingarnar, sem fjöldinn ei
einatt haldinn af.
Sviðið er skotgröf í fremstu víglínu. Þar hniprar sig hermaður,
fullur ótta. Allt í einu koma foreldrar hans fram. Þau eru að