Eimreiðin - 01.01.1966, Síða 92

80
ElMREIÐlN
Auk þess er enginn fengur að
ljóðsheiti. Ljóð hafa oft mistekizt
svo fyrir höfundum, að þau urðu
sum hver flestu lausu máli lakari
vara og framleiðendum sínum
háðungin ein.
En þótt svo sé talið og haldinn
órengjandi framburður, þá er
mannheimur svo fjölbreyttur að
smekk og þörfum, að ókleift er
að vega og efnagreina bækur, og
form þeirra og innihald eins og
síldarmjöl eða kjarna.
Áhrifamáttur þeirra til ills og
góðs fer að nokkru eftir viðtak-
anda og getur sú bók verið gtdls
ígildi í dag, sem á sér aðeins sögu-
legt gildi að nokkrum árum liðn-
um. En eitt er öllum bókurn sam-
eiginlegt og það er það, að annað-
hvort styðja þær málvenju lands-
ins, festa og fullkomna eða þær
grafa undan henni og fella hana.
Þær eru lyftistöng eða bölvaldur
tungumálanna, sem þær styrkja
eða afbaka.
Tungumál eru dásamleg. Þau
eru aðalsafntæki allrar reynslu og
alls þess lærdóms, sem á annað
borð tekst að geyma. Og þau eru
helzti gróðurbeður allrar þrosk-
aðrar hugsunar. Þessi aðaltæki
allrar menningar eru því betri og
gagnlegri sem þau eru merkingar-
fastari og öruggari með að nefna
ætíð sama hlutinn, hugtakið eða
verknaðinn sama nafni eða sömu
nöfnum og hann hafði áður — því
margnefningar þekkjast — Sama
er að segja um setningaskipun. Því
samkvæmari sjálfri sér sem hún er
og rökfastari, því fastara verður
tungumálið fyrir óþörfum breyt-
ingurn og því betur flytur þaö
fornan menningararf til yngri kyn-
slóðar og því traustari grunn legg-
ur það undir annan nýjan.
Þessu tvennu veitir bundna xnál-
ið stórum meiri stuðning heldur
en lausmálsrit og er jrað af því að
kvæðin lærast fremur og verða til-
tækilegri fyrirmyndir í hugum
mælandi eða skrifandi manna og
er það eðlislæg afleiðing af gerð
þess framsetningarháttar, þar sem
eiginleg ljóð hafa með bragliðunr
sínum og hljóðlíkingu eins hlutar
þess við annan sífelldar áminning-
ar um að nú verði stofnhljóð eða
ending orðs eða áherzla þess að
vera svo og svo samkvæmt þvx, sein
áður var fastast í minni af öðrunr
hlutum erindisins. BragliðiL
stuðlar og rím eru því eins og vörð-
ur á fjallvegi leiðbeining uin
hveisu farið hefur verið. Afbökuii
gleymins heimskingja á einu orði
veiður í ljóði oft að hafa með sér
aðra rangfærslu á öðru orði "
stundum mörgum — og það orð
eða þau er óvist að taki samkonar
breytingu. Rímið hindrar villuna-
Áherzluraðir bragliða og hljóð-
líkingar rímorða og stuðla ásanit
allri gerð erinda eru því ein hm
niesta trygging, sem fengizt getm
fyrir óbreyttum hljóðum og htt
breyttri afstöðu orða og áherzlna-
Söngur og flutningur kvæða
veldur og margfaldri notkun sömu
kafla aftur og aftur, en sú endux-
tekning skapar æfingu og glögS'
leika til að finna hvort brigðað ei
vana eða ekki, hún gefur þannig
þann eiginleika, sem brageyra
nefnist og kvartar undan rang'