Tímarit lögfræðinga - 01.07.1953, Blaðsíða 3
TÍMARIT LÖGFRÆÐINGA
3. hefti, scptember 1953.
Olafur Jóiiannesson:
Málskot til æðra stjórnvalds.
i
Samkvæmt 60. gr. stjórnarskrárinnar skera dómendur
úr öllum ágreiningi um embættistalcmörk yfirvalda. Talið
hefur verið, að með yfirvöldum væri þarna átt við alla þá,
sem í nafni ríkisins eða einstakra greina þess hefðu heim-
ild til að bjóða borgurunum eitthvað eða banna. Sú skýring
sýnist of þröng. Eðlilegra virðist að telja til yfirvalda alla
þá stjórnsýsluhafa, sem bærir eru að kveða upp úrskurði
eða taka ákvarðanir, sem bindandi eru fyrir almenning.
Sé sá skilningur lagður til grundvallar, og ákvæðið að öðru
leyti skýrt rúmt, eins og efnisrök liggja til, er ljóst, að í
umgetinni stjórnarskrárgrein felst mjög víðtæk heimild til
að bera gildi stjórnvalds ákvarðana undir úrskurð dóm-
stóla. Og hvað sem er um skýringu á þessu stjórnarskrár-
ákvæði, þá má telja það viðurkennda grundvallarreglu í
íslenzkum rétti, að dómstólar séu bærir til að skera úr
hvers kyns ágreiningi um lögmæti gerða framkvæmdar-
valdsins, en þó er það jafnan skilyrði, að máli sé til dóma
skotið af réttum aðiia, þ. e. þeim tiltekna aðila, sem sök
á. Frá þessari meginreglu eru þó nokkrar undantekningar.
Þegar lögmæti stjórnarathafna er borið undir dómstóla,
verður að höfða mál með venjulegum liætti. Stjórnvalds
ákvörðun verður því ekki skotið beint til æðra dóms, nema
til þess sé sérstök heimild, heldur verður fyrst að fá um
hana úrlausn lægra eða lægsta dómstigsins. Þetta verður
jafnan að hafa hugfast, þótt stundum sé í þessu sambandi
talað um málskot.
Ymsar spurningar rísa, er stjórnvaldsathöfnum er skot-