Tímarit lögfræðinga - 01.07.1953, Blaðsíða 14

140
Tímarit lögfrœöinga.
hlut á að máli“ geti kært, sbr. t. d. 1. 18/1927, § 22 2° og
1. 55/1905 § 3. I sumum tilfellum getur verið ljóst við
hverja aðila er átt í slíkum lagaákvæðum. En í mörgum
lagaboðunum er eidíi örugga leiðbeiningu að finna um þetta
efni. Þar getur leikið vafi á því hverjir eigi sakaraðild.
Slíkur vafi kemur auðvitað því frekar til greina um öll þau
tilvik, þar sem kærurétturinn er með öllu ólögákveðinn.
Því mætti hreyfa, hvort ekki ætti að viðurkenna hér
actio popularis. Hún er að vísu óheimil talin í réttarfari,
en hugsanlegt væri, að annað gilti á sviði stjórnarfarsrétt-
arins. Þar er um að ræða athafnir í opinberri sýslu. Þær
snerta oft allan almenning óbeinlínis. Það er æskilegt, að
greið leið sé til að fá lögmæti þeirra kannað með öruggum
hætti. Málskoti er jafnan samfara nokkur fyrirhöfn og
kostnaður. Því segja sumir sem svo, að það sé ekki nema
til bóta, ef einhver vilji fórna fé og tíma til þess að fá gildi
yfirvalds ákvörðunar kannað af æðra stjórnvaldi, þótt
málsúrslit varði hann ekki beinlínis. Aðrir telja almenna
og ótakmarkaða málskotsheimild eðlilega afleiðing lýðræð-
islegra stjórnarhátta. Á móti þessum röksemdum koma
ýmis gagnrök. Málsúrslit eru jafnan nokkuð komin undir
málflutningi. Það er óeðlilegt, að maður, sem ekki hefur
neinna einstaklegra hagsmuna að gæta í samb. við stjórn-
valdsathöfn, geti skotið henni til æðra yfirvalds og fengið
um hana bindandi úrskurð, er fyrst og fremst kemur til
með að snerta persónulega hagsmuni annarra aðila, sem
hvergi hafa komið nærri kærunni eða flutningi málsins að
öðru leyti. Actio popularis verður því ekki viðurkennd hér
á landi nú á dögum, nema til hennar sé sérstök lagaheim-
ild.1) Segja má e. t. v. að slík heimild sé í 37. gr. skattal.
nr. 6/1935 og í 20. gr. kosn.l. 80/1942. Þar er þó um að
ræða kæruheimild til þess stjórnvalds sjálfs, sem að stjórn-
valdsákvörðun stendur. Þeir, sem þeirrar kæruheimildar
neyta, geta haldið því máli áfram og leitað úrskurðar æðri
1) Sama rcgla viröist gikla að rétti annarra þcirra þjóða, sem hcr eru
hczt þokktar, sbr. um erlendan rétt að þessu leyti Westerberg, bls.
G1 og Afram.